Σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η λέξη «πτώχευση» στην Ελλάδα αποτελεί μία μορφή κοινωνικού στιγματισμού με αποτέλεσμα αρκετές επιχειρήσεις να αποφεύγουν ή να παρατείνουν με κάθε δυνατό τρόπο αυτής της μορφής διαδικασίες, παρά το γεγονός ότι οι πτωχεύσεις θα μπορούσαν να συντείνουν στην εξυγίανση προβληματικών επιχειρήσεων, της αγοράς αλλά και της ευρύτερης οικονομικής δραστηριότητας της χώρας συνολικά.
Σημαντικό εμπόδιο πάντως στην υλοποίηση διαδικασιών πτώχευσης αποτελούν και οι καθυστερήσεις της Δικαιοσύνης, οι οποίες σε πολλές των περιπτώσεων έχουν ως αποτέλεσμα να παραμένουν τυπικά ενεργές επιχειρήσεις, ενώ στην πραγματικότητα έχουν διακόψει τις εργασίες τους. Αυτό έχει και ως αποτέλεσμα σε κάποιες μεγαλύτερες κυρίως επιχειρήσεις, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ενδιαφέρον για την εξαγορά τους από εν δυνάμει επενδυτές, ο χρόνος που απαιτείται για να ολοκληρωθεί η έγκριση της πτώχευσης, να δράσει αποτρεπτικά.
Οι επιχειρήσεις «ζόμπι»
Πρόσφατη τριμηνιαία έκθεση του ΙΟΒΕ για την οικονομία ανέφερε ότι το 8,9% των ελληνικών επιχειρήσεων αδυνατούν επί σειρά ετών να καλύψουν δανειακά ανοίγματα ύψους 42,3 δισεκατομμυρίων ευρώ αποτελώντας επιχειρήσεις – «ζόμπι». Στην ίδια έκθεση το ΙΟΒΕ έθιγε την αναγκαιότητα που έχει η επιτάχυνση της εκκαθάρισης των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων για τις εν λόγω επιχειρήσεις, οι οποίες δεν μπορούν από μόνες τους να προχωρήσουν σε εκκαθάριση και αποτελούν τροχοπέδη στην επιχειρηματικότητα. Η εικόνα των επιχειρήσεων που δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν τόκους και χρεολύσια των δανείων τους ενισχύθηκε κατά την περίοδο της κρίσης και συγκεκριμένα μεταξύ των ετών 2010 -2018. Το εκτιμώμενο ποσοστό των επιχειρήσεων «ζόμπι» εμφάνισε αύξηση από το 10% στο 18,6% στο χρονικό διάστημα 2005-2013 και ακολούθως αποκλιμακώθηκε, φτάνοντας το 8,9% του συνόλου το 2022.
Συνολικά στη διάρκεια του 2024 οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων στην Ελλάδα ανήλθαν σε 200, παρουσιάζοντας μείωση 12,3% σε σχέση με το 2023 που είχαν ανέλθει σε 228. Να σημειωθεί ότι ο αριθμός αυτών ήταν σημαντικά μεγαλύτερος στα χρόνια της κρίσης καθώς πάνω από 400 πτωχεύσεις εταιρειών καταγράφηκαν στην Ελλάδα και το 2012 και το 2013, όταν η χώρα είχε βυθιστεί στην κρίση και τελούσε υπό καθεστώς μνημονίων.
Η Ελλάδα στις χώρες με τη μεγαλύτερη μείωση στον αριθμό των πτωχεύσεων
Συγκρίνοντας το 4ο τρίμηνο του 2024 με το τρίτο τρίμηνο του 2024, μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, σύμφωνα με τη Eurostat οι μεγαλύτερες αυξήσεις στις δηλώσεις πτώχευσης παρατηρήθηκαν στην Κύπρο (+399,3%), τη Βουλγαρία (+24,5%) και τη Σλοβενία (+15,4%). Σε μικρές χώρες, τα τριμηνιαία απόλυτα νούμερα χρεοκοπιών είναι πολύ χαμηλά και τα χαμηλά νούμερα μπορεί να κάνουν τους δείκτες πολύ ασταθείς, όπως συνέβη στην Κύπρο το τελευταίο τρίμηνο του 2024. Οι μεγαλύτερες μειώσεις στον αριθμό των κηρύξεων πτώχευσης καταγράφηκαν στην Πολωνία (-17,3%), την Ελλάδα (-16,6%) και τη Ρουμανία (-12,1%).
Γυρίζοντας το χρόνο πίσω, όσον αφορά τον αριθμό των κηρύξεων πτωχεύσεων, δεν υπήρχε σαφές μοτίβο μεταξύ του 1ου τριμήνου 2018 και του 4ου τριμήνου 2019. Υπήρξαν σημαντικές μειώσεις το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο του 2020. Η μείωση των πτωχεύσεων, που παρατηρήθηκε σε πολλές χώρες της ενωμένης Ευρώπης τα 2 πρώτα τρίμηνα του 2020, εξηγείται από τα κυβερνητικά μέτρα για την αποφυγή της κρίσης των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Κατόπιν τούτου, από το 3ο τρίμηνο του 2020 έως το τρίτο τρίμηνο του 2021, δεν υπήρχε σαφές μοτίβο στον αριθμό των δηλώσεων πτώχευσης, ενώ παρέμεινε πολύ χαμηλότερο από τα επίπεδα πριν από την πανδημία του (δηλαδή στο διάστημα μεταξύ 1ου τριμήνου 2018 και 4ου τριμήνου 2019). Στη συνέχεια, οι δηλώσεις πτώχευσης ήταν σε σαφή ανοδική τάση από το τέταρτο τρίμηνο του 2021 έως το τρίτο τρίμηνο του 2024. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (Δ’ τρίμηνο 2021 έως 3ο τρίμηνο 2024) σημειώθηκε μια νέα κορύφωση (από την προηγούμενη του δεύτερου τριμήνου 2018) πρώτο το δεύτερο τρίμηνο του 2023. Στη συνέχεια, από το 3ο τρίμηνο του 2021 έως το 2ο τρίμηνο του 2023, ο αριθμός άρχισε να αυξάνεται σταθερά και το τρίτο τρίμηνο του 2024 έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο από το 2018. Το τέταρτο τρίμηνο του 2024, οι δηλώσεις πτώχευσης μειώθηκαν ελαφρώς, ενώ εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο από το πρώτο τρίμηνο του 2018 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024.
Πάνω από 130.000 νέες επιχειρήσεις στην Ελλάδα το 2024
Από την άλλη, σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων συστήνεται κάθε χρόνο στην Ελλάδα. Το 2024 οι νέες εγγραφές επιχειρήσεων ανήλθαν σε 132.507 (ενάρξεις λειτουργίας επιχειρήσεων) για το σύνολο των τομέων της οικονομίας, παρουσιάζοντας αύξηση 18,3% σε σχέση με το 2023 που είχαν ανέλθει σε 112.002.
Σε ό,τι αφορά τις εγγραφές νέων επιχειρήσεων, εάν συγκρίνουμε το 4ο τρίμηνο του 2024 με το τρίτο τρίμηνο του 2024, μεταξύ των χωρών της Ε.Ε, οι υψηλότερες αυξήσεις στις εγγραφές νέων επιχειρήσεων παρατηρήθηκαν στη Ρουμανία (+51,9%), στη Γερμανία (+12,4%) και στο Βέλγιο (+7,6%). Οι μεγαλύτερες μειώσεις στις εγγραφές νέων επιχειρήσεων παρατηρήθηκαν στη Σλοβακία (-13,5%), την Κύπρο (-6,8%) και το Λουξεμβούργο (-5,9%).
Ο αριθμός των εγγραφών νέων επιχειρήσεων στην ΕΕ δεν ακολούθησε ξεκάθαρο μοτίβο από τις αρχές του 2018 έως τα τέλη του 2019, με ελαφρά αύξηση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ακολούθησαν σημαντικές μειώσεις το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2020 και στη συνέχεια ανάκαμψη το τρίτο τρίμηνο του 2020. Μεταξύ του 1ου τριμήνου 2022 και του 1ου τριμήνου 2024, ο αριθμός των εγγραφών παρουσίασε αυξητική τάση και έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο (από το 1ο τρίμηνο του 2018) το 1ο τρίμηνο του 2024.
Το 4ο τρίμηνο του 2024, ο εποχικά προσαρμοσμένος αριθμός εγγραφών επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 2,6% στην ΕΕ και κατά 2,2% στη ζώνη του ευρώ, σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2024. Το τρίτο τρίμηνο του 2024, ο αριθμός των εγγραφών επιχειρήσεων αυξήθηκε κατά 1,3% στην ΕΕ και κατά 2,3% στη ζώνη του ευρώ 220, σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο.
Το τέταρτο τρίμηνο του 2024, ο εποχικά διορθωμένος αριθμός δηλώσεων πτώχευσης μειώθηκε κατά 0,7% στην ΕΕ και αυξήθηκε κατά 0,1% στη ζώνη του ευρώ, σε σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2024.
