Οι κίνδυνοι της υπερβολικής χρήσης οθόνης και οι ποικίλοι και όχι μόνο ψυχολογικοί κίνδυνοι των κοινωνικών δικτύων είναι αδιαμφισβήτητοι, αλλά, να, που μελέτες υπογραμμίζουν ότι συγκεκριμένες εφαρμογές βασισμένες σε επιστημονικές μεθόδους, όπως η γνωστικό – συμπεριφορική θεραπεία ή CBT, μπορούν να προσφέρουν αξιόπιστη ψυχολογική υποστήριξη.
Μια πρωτοποριακή, παλαιότερη έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Nature Medicine επιβεβαιώνει την τάση. Η συγκεκριμένη μελέτη εστίασε σε μια εφαρμογή CBT που βελτίωσε σημαντικά τα συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και αϋπνίας σε χρήστες με ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τοσιαάκι Φουρουκάβα, απ το Πανεπιστήμιο του Τόκιο, τόνισαν ότι η τεχνολογία μπορεί να γεφυρώσει το κενό πρόσβασης σε ψυχιατρικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα σε απομονωμένες περιοχές, με έλλειψη ειδικών.
Οι θεραπευτικές εφαρμογές και ο τρόπος λειτουργίας τους
Οι εφαρμογές ψυχικής υγείας που βασίζονται σε επιστημονικές μεθόδους, όπως η γνωστικο-συμπεριφορική θεραπεία, λειτουργούν με συγκεκριμένους τρόπους. Στην έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature Medicine, η εφαρμογή που αξιολογήθηκε ενσωμάτωνε πέντε βασικές αρχές της CBT.
Μεταξύ αυτών, οι δραστηριότητες ενίσχυσης της διάθεσης, όπως η παρακολούθηση ευχάριστων εμπειριών, και οι πρακτικές για τη βελτίωση του ύπνου έδειξαν ιδιαίτερα θετική επίδραση. Από την άλλη πλευρά, η τεχνική της αναδιάρθρωσης αρνητικών σκέψεων φάνηκε λιγότερο αποτελεσματική, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για εξατομικευμένες προσεγγίσεις.
Η συμμετοχή περίπου 4.000 ενηλίκων στην Ιαπωνία στην παραπάνω μελέτη έδειξε ότι η χρήση της εφαρμογής για 6 έως 10 εβδομάδες οδήγησε σε σημαντική μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και σε βελτίωση της συνολικής ευεξίας. Οι βελτιώσεις αυτές διατηρήθηκαν για έξι μήνες μετά τη λήξη της παρέμβασης, γεγονός που υποδηλώνει μακροπρόθεσμα οφέλη.
Πλεονεκτήματα οικονομικά και οι περιοχές με την μεγαλύτερη χρήση
Η χρήση ανάλογων εφαρμογών έχει θεραπευτικά αλλά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Σε σύγκριση με την παραδοσιακή ψυχοθεραπεία, όπου μια συνεδρία με ειδικό κοστίζει από 50 στην καλύτερη μέχρι 150€, μια συνδρομή σε εφαρμογή όπως η Woebot ή η MoodTools κοστίζει μόνο 20 με 60€ το μήνα. Αυτή η διαφορά στο κόστος γίνεται ακόμη πιο σημαντική όταν λαμβάνουμε υπόψη την παγκόσμια έλλειψη ψυχιάτρων και ψυχολόγων.
Σύμφωνα με την Ψυχιατρική Εταιρεία της Αμερικής, το 68% των κατοίκων αγροτικών περιοχών βασίζεται σε ψηφιακές λύσεις ως κύρια πηγή υποστήριξης. Για παράδειγμα στη Νότια Ντακότα, το 74% των αγροτικών κοινοτήτων χρησιμοποιεί apps όπως το Talkspace και στην Αλάσκα, οι αυτόχθονες Αμερικανοί Yup’ik εξαρτώνται κατά 81% από τηλεψυχιατρικές εφαρμογές, ενώ στις κοινότητες στο Δέλτα του Μισισιπή, η έλλειψη ψυχιάτρων ωθεί το 68% των κατοίκων να χρησιμοποιούν CBT apps.
Ο Βρετανικός Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι η χρήση τέτοιων εφαρμογών μπορεί να εξοικονομήσει έως και 300 εκατομμύρια ετησίως, μειώνοντας σημαντικά το φορτίο στα δημόσια συστήματα υγείας. Στη Μεγάλη Βρετανία σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας και του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας του King’s College το 42% των ενηλίκων με ήπια έως μέτρια ψυχικά συμπτώματα χρησιμοποιούν εφαρμογές, όπως οι SilverCloud, Ieso, ως κύριο μέσο υποστήριξης, ενώ στις αγροτικές περιοχές της Ουαλίας, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, το ποσοστό φτάνει 51% λόγω έλλειψης ειδικών.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τώρα , στη Φινλανδία και την Σουηδία, το 37-45% των ασθενών με άγχος ή κατάθλιψη χρησιμοποιούν εφαρμογές όπως οι Mindler και Flow, ενώ στη Νότια Ευρώπη, κυρίως στην Ιταλία και την Ισπανία, το ποσοστό πέφτει στο 18-25%, με τους κατοίκους να έχουν λιγότερη ψηφιακή εμπιστοσύνη. Στη Γερμανία και την Γαλλία γινεται 30-35% χρήση, με έμφαση σε πλατφόρμες όπως η Selfapy και η Monsenso. Σύμφωνα με το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 2023, μόνο 15% των Ελλήνων με ψυχικά ζητήματα κάνουν χρήση εφαρμογών, κυρίως των Klimaka και Youper, έχοντας ενδοιασμούς λόγω έλλειψης ενημέρωσης και ανησυχιών για την προστασία της ιδιωτικότητάς τους.
Ανησυχίες και προοπτικές
Παρά τα θετικά αποτελέσματα, υπάρχουν ανησυχίες που αφορούν κυρίως την έλλειψη ρύθμισης και την προστασία των δεδομένων. Πολλές εφαρμογές δεν έχουν κλινική επικύρωση, ενώ οι ευαίσθητες πληροφορίες ψυχικής υγείας απαιτούν αυστηρά μέτρα ασφάλειας. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος της υπερβολικής εξάρτησης από αυτές τις τεχνολογικές λύσεις, οι οποίες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν πλήρως την ανθρώπινη αλληλεπίδραση.
Ο Δρ. Τζον Τόρους, διευθυντής του Τμήματος Ψηφιακής Ψυχιατρικής στο Harvard, τονίζει ότι η επιλογή εφαρμογών πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και όχι στη δημοτικότητά τους. Το μέλλον της ψηφιακής ψυχικής υγείας φαίνεται ιδιαίτερα υποσχόμενο, καθώς η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπει ολοένα και πιο εξατομικευμένες προσεγγίσεις. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας προβλέπει ότι έως το 2030, το 50% των θεραπειών για ήπια ζητήματα θα γίνονται μέσω ψηφιακών πλατφορμών.
Οι εφαρμογές ψυχικής υγείας στα smartphones μοιάζουν να είναι ένα ισχυρό συμπλήρωμα στην παραδοσιακή ψυχοθεραπεία. Και να που με επιστημονικά τεκμηριωμένη χρήση και προσοχή, μπορούν να μετατραπούν από πηγή στρες, σε εργαλείο καλής υγείας.
