Μπορεί για κάποιους οι δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης να μοιάζουν με… παιχνίδι, ωστόσο πληθαίνουν οι αναλύσεις που αναδεικνύουν τους κινδύνους στην αγορά εργασίας, είτε αυτοί αφορούν στην απασχόληση είτε στις αποδοχές των εργαζομένων.
Σε ειδική ανάλυση της Τράπεζας της Ελλάδας αναδεικνύεται κατ’ αρχάς το γεγονός ότι η επένδυση στην ΤΝ απορροφά συνεχώς μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών επενδύσεων παγκοσμίως, φτάνοντας το 2023 στο απίστευτο 70%. Πώς επηρεάζεται η αγορά εργασίας από τη ραγδαία διείσδυση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Τα επαγγέλματα σε άμεσο κίνδυνο
Η αυτοματοποίηση πλήττει κυρίως επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης σε τομείς με επαναλαμβανόμενες εργασίες, όπως η μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και η διοικητική υποστήριξη, λόγω της χρήσης ρομπότ, ταμειακών μηχανών αυτοεξυπηρέτησης και βοηθών διαλόγου (chatbots). Αντίθετα, επαγγέλματα που απαιτούν ανθρώπινη αλληλεπίδραση, όπως οι υπηρεσίες υγείας και οι υπηρεσίες καθαρισμού, παραμένουν λιγότερο εκτεθειμένα.
Ωστόσο, θα ήταν μάλλον αφελές να πιστέψει κανείς ότι είναι ασφαλής. O κίνδυνος αντικατάστασης σταδιακά επεκτείνεται και σε πιο σύνθετες εργασίες, όπως η νομική ανάλυση και οι ιατρικές διαγνώσεις, αυξάνοντας την ανάγκη για διαρκή εκπαίδευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων. Αν και η αυτοματοποίηση δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας υψηλής ειδίκευσης, όπως στον προγραμματισμό και στην ανάλυση δεδομένων, η συνεχής εξέλιξη της ΤΝ θέτει διαρκώς υπό αμφισβήτηση τις δεξιότητες που απαιτούνται ακόμη και σε αυτούς τους τομείς, μειώνοντας κυρίως τη ζήτηση για ορισμένες υποστηρικτικές θέσεις.
Πόσες θέσεις εργασίας κινδυνεύουν
Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το 40% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα επηρεαστεί από την ΤΝ, με τις προηγμένες οικονομίες να αντιμετωπίζουν εντονότερες προκλήσεις όπως η αντικατάσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων και η ανάγκη ανακατανομής του εργατικού δυναμικού.
Ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η έλλειψη πρόσβασης σε προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων αυξάνει τον κίνδυνο ανεργίας. Επίσης, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, περίπου το 14% των θέσεων εργασίας στα κράτη μέλη του, αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο αυτοματοποίησης και το 32% είναι πιθανόν να υποστεί σημαντικές αλλαγές, ενώ οι θέσεις εργασίας που απαιτούν λιγότερα προσόντα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλεί η έκθεση του World Economic Forum (WEF) για το μέλλον των θέσεων εργασίας, η οποία προβλέπει ότι μεταξύ 2025 και 2030 οι διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας από τις ευρύτερες εξελίξεις, αλλά και την αυτοματοποίηση και την υιοθέτηση της ΤΝ θα έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεαστεί το 22% των σημερινών θέσεων εργασίας, δηλαδή οι 2 στις 10 θέσεις. Αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία 170 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας (14% της σημερινής απασχόλησης) και τον εκτοπισμό (offshoring) 92 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας (8% της σημερινής απασχόλησης), οδηγώντας σε καθαρό όφελος 78 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας (7% της σημερινής απασχόλησης) με τελική θετική επίδραση στην απασχόληση.
Επιπρόσθετα, η ΤΝ διευρύνει τις μισθολογικές ανισότητες, καθώς ενισχύει τις αποδοχές των εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, ενώ αυξάνει τον κίνδυνο εκτοπισμού ή στασιμότητας των μισθών για θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης.
Παράλληλα, εντείνει την εργασιακή πόλωση, αυξάνοντας τη ζήτηση για εξειδικευμένες και χαμηλής ειδίκευσης θέσεις που απαιτούν αλληλεπίδραση, ενώ αποδυναμώνει τη ζήτηση για θέσεις μεσαίας ειδίκευσης (π.χ. διοικητικοί υπάλληλοι). Οι ανισότητες πρόσβασης σε εκπαίδευση και τεχνολογικές δεξιότητες επιτείνουν το πρόβλημα, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
