Πλήγμα έως και 0,5 ποσοστιαίας μονάδας μπορεί να επιφέρουν οι δασμοί των ΗΠΑ στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, σύμφωνα με το δυσμενέστερο από τα τρία σενάρια που επεξεργάστηκε η Τράπεζα της Ελλάδος. Οι επιδράσεις από τις εμπορικές πολιτικές της κυβέρνησης των ΗΠΑ είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ της Ελλάδας, όμως το μέγεθος της επίπτωσης εξαρτάται σημαντικά από την ένταση των διαταραχών στην εξωτερική ζήτηση και στην αβεβαιότητα, τονίζει η έκθεση της ΤτΕ.
Εντούτοις, σημειώνεται ότι παρά τις συνεχόμενες αλλαγές στην επιβολή των δασμών οι οποίες έχουν ανακοινωθεί, δεν έχει παρατηρηθεί αξιόλογη μεταβολή στις αποδόσεις των ελληνικών κρατικών ομολόγων, που αντικατοπτρίζουν και το ασφάλιστρο κινδύνου της χώρας. Ως εκ τούτου, η θετική δυναμική της ελληνικής οικονομίας φαίνεται να αντισταθμίζει σε μεγάλο βαθμό τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις από μια επιβολή δασμών.
Η έκθεση νομισματικής πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος αναλύει τρία σενάρια, το βασικό, το ήπιο και το δυσμενές, τα οποία διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ένταση και την επιμονή των πολιτικών προστατευτισμού.
- Οι κυριότερες υποθέσεις στο βασικό σενάριο είναι ότι οι δασμοί των ΗΠΑ προς την ΕΕ ανέρχονται στο 10% και στο 25% σε μέταλλα και αυτοκίνητα αντίστοιχα. Επιπλέον, θεωρείται ότι η ΕΕ δεν θα προβεί σε αντίποινα. Η αβεβαιότητα της εμπορικής πολιτικής αναμένεται να παραμείνει υψηλή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, 2025-2027, αλλά θα έχει καθοδική πορεία φθάνοντας τα επίπεδα του 2018 στο τέλος του χρονικού ορίζοντα προβολής.
- Στο δυσμενές σενάριο, οι ΗΠΑ επιβάλλουν δασμούς 20% στις εισαγωγές αγαθών από χώρες της ΕΕ με συμμετρικά αντίποινα. Επίσης, οι δασμοί των ΗΠΑ προς τον υπόλοιπο κόσμο θα βρίσκονται σε υψηλά επί πεδα. Τέλος, η αβεβαιότητα αναμένεται ότι θα παραμείνει υψηλότερη από ό,τι στο βασικό σενάριο για όλο το χρονικό ορίζοντα προβολής.
Από τα αποτελέσματα εκτιμάται ότι οι άμεσες επιδράσεις στην ελληνική οικονομία από το διμερές εμπόριο μεταξύ Ελλάδος και ΗΠΑ θα είναι περιορισμένες. Οι επιδράσεις αναμένεται να είναι κυρίως έμμεσες: αφενός, μέσω της μείωσης της εξωτερικής ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες της ευρωζώνης, η οποία με τη σειρά της θα επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση ελληνικών εξαγωγών, και αφετέρου, λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας και των σχετικών αρνητικών επιπτώσεων στις επενδύσεις.
Οι επιπτώσεις στις εξαγωγές
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ισοζυγίου Πληρωμών της Τράπεζας της Ελλάδος, στο διμερές εμπόριο αγαθών Ελλάδος-ΗΠΑ καταγράφηκε μικρό έλλειμμα ύψους 101 εκατ. ευρώ το 2024, έναντι πλεονάσματος 128 εκατ. ευρώ το 2023, αφού το πλεόνασμα του ισοζυγίου αγαθών πλην καυσίμων υπεραντισταθμίστηκε από το έλλειμμα του ισοζυγίου καυσίμων. Χάρη κυρίως στις εισπράξεις από υπηρεσίες, το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών της χώρας με τις ΗΠΑ καταγράφει συνολικά πλεόνασμα, που ανήλθε σε 1,2% του ΑΕΠ το 2024.
Η αξία των ελληνικών εξαγωγών αγαθών προς τις ΗΠΑ αντιστοιχεί σε περίπου 4,8% των συνολικών εξαγωγών αγαθών και σε περίπου 1% του ΑΕΠ. Τα κύρια αγαθά που εξάγει η Ελλάδα στις ΗΠΑ είναι τρόφιμα (κυρίως φρούτα και λαχανικά παρασκευασμένα, καθώς και τυρί και παρασκευάσματα από δημητριακά) και ελαιόλαδο, καύσιμα, βιομηχανικά προϊόντα (π.χ. μη μεταλλικά ορυκτά όπως τσιμέντο, μη σιδηρούχα μέταλλα όπως αλουμίνιο) και ηλεκτρικά μηχανήματα και διακόπτες.
Από την ανάλυση των αγαθών που εξάγει η Ελλάδα στις ΗΠΑ προκύπτει ότι σχεδόν το 25% αφορά πρωτίστως καύσιμα και δευτερευόντως φαρμακευτικά προϊόντα και προϊόντα χαλκού, όλα εκ των οποίων έχουν εξαιρεθεί από τους δασμούς. Περίπου το 10% των εξαγωγών αφορά προϊόντα αλουμινίου, σιδήρου και χάλυβα, τα οποία αντιμετωπίζουν – από τις αρχές Ιουνίου του 2025– δασμό ύψους 50%,ενώ το υπόλοιπο σχεδόν 65% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών αντιμετωπίζει το βασικό δασμό ύψους 10% μέχρι τις αρχές Ιουλίου του 2025.
H ανακοίνωση των δασμών από τις ΗΠΑ συνοδεύθηκε από την υιοθέτηση μέτρων, σε συνέχεια της διερεύνησης για τις ναυτιλιακές και ναυπηγικές πρακτικές της Κίνας, στα μέσα Απριλίου του 2025.5,6 Τα μέτρα αυτά, που θα τεθούν σε ισχύ στα μέσα Οκτωβρίου του 2025, περιλαμβάνουν τα εξής:
1. Τέλη για πλοιοκτήτες και φορείς εκμετάλλευσης πλοίων της Κίνας με βάση την καθαρή χωρητικότητα ανά ταξίδι στις ΗΠΑ.
2. Τέλη για τους φορείς εκμετάλλευσης πλοίων κινεζικής ναυπήγησης με βάση την καθαρή χωρητικότητα ή τα εμπορευματοκιβώτια.
3. Τέλη σε πλοία μεταφοράς αυτοκινήτων αλλοδαπής κατασκευής βάσει της χωρητικότητάς τους.
4. Παροχή κινήτρων για τη ναυπήγηση πλοίων μεταφοράς αυτοκινήτων και υγροποιημένου αερίου στις ΗΠΑ.
Τα παραπάνω τέλη, τα οποία θα βαίνουν αυξανόμενα τα επόμενα 3 έτη, αναμένεται ότι θα πλήξουν κυρίως τις εταιρίες που εδρεύουν στην Κίνα και διαχειρίζονται πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και τα κατασκευασμένα εκτός ΗΠΑ πλοία μεταφοράς αυτοκινήτων. Όσον αφορά την ελληνόκτητη ναυτιλία, η επίπτωση αναμένεται να είναι περιορισμένη, αφού δραστηριοποιείται κυρίως στους κλάδους μεταφοράς ξηρού (χύδην) φορτίου και πετρελαίου. Εκτιμάται επίσης ότι – σε όρους μεταφορικής ικανότητας – λιγότερο από το ήμισυ των ελληνόκτητων πλοίων μεταφοράς ξηρού (χύδην) φορτίου έχει κατασκευαστεί στην Κίνα, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο για τα πετρελαιοφόρα ανέρχεται σε περίπου 20% και για τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων σε 30%. Το γεγονός αυτό δίνει τη δυνατότητα στις εταιρίες διαχείρισης ελληνόκτητων πλοίων να ναυλώσουν πλοία που δια θέτουν και είναι κατασκευασμένα εκτός Κίνας για δρομολόγια προς λιμένες των ΗΠΑ, για τα οποία δεν απαιτείται η καταβολή των σχετικών τελών. Έτσι, η περίπτωση αυτή μπορεί – υπό προϋποθέσεις – να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα για την ελληνόκτητη ναυτιλία.
Συνεπώς, η άμεση επίδραση της επιβολής δασμών επί της αξίας των εισαγωγών στις ΗΠΑ αναμένεται να είναι περιορισμένη, λόγω αφενός του μικρού μεριδίου των συνολικών εξαγωγών αγαθών που κατευθύνονται στις ΗΠΑ και αφετέρου της εξαίρεσης σχεδόν του 1/4 των ελληνικών εξαγωγών από δασμούς. Επιπροσθέτως, η επιβολή αυξανόμενων τελών σε πλοία κατασκευασμένα στην Κίνα αναμένεται να έχει μικρή αρνητική επίπτωση στον ελληνόκτητο στόλο και άρα στις εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές.
Άλλοι δίαυλοι μετάδοσης των επιδράσεων στην ελληνική οικονομία
Εντούτοις, εκτιμάται ότι θα υπάρξουν έμμεσες επιδράσεις από μια πιθανή μείωση της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών των χωρών της ευρωζώνης, η οποία ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση ελληνικών εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, το ΑΕΠ της Ελλάδος. Σημειώνεται ότι περίπου το 9% των συνολικών εξαγωγών αγαθών των χωρών της ευρωζώνης κατευθύνεται προς τις ΗΠΑ. Οι κυριότεροι (έμμεσοι) δίαυλοι μέσω των οποίων οι δασμοί αναμένεται να επιδράσουν στην ελληνική οικονομία είναι οι ακόλουθοι:
Πρώτον, αναμένεται μείωση της εξωτερικής ζήτησης για ελληνικά αγαθά, κυρίως εκ μέρους της ευρωζώνης, λόγω της ενδεχόμενης επιβράδυνσης των οικονομιών της ευρωζώνης. Ο συγκεκριμένος δίαυλος αποτελεί έναν από τους κύριους μηχανισμούς μέσω των οποίων οι δασμοί των ΗΠΑ αναμένεται να επηρεάσουν την ελληνική οικονομία. Σημειώνεται ότι περίπου το 42% των εξαγωγών αγαθών και το 34% των εξαγωγών υπηρεσιών της Ελλάδος κατευθύνονται στις χώρες της ευρωζώνης. Εφόσον οι πολιτικές προστατευτισμού που υιοθετούν οι ΗΠΑ οδηγήσουν σε μείωση της εξωτερικής ζήτησης και του ΑΕΠ της ευρωζώνης, η ελληνική οικονομία θα επηρεαστεί (α) μέσω της μειωμένης ζήτησης ελληνικών ενδιάμεσων αγαθών, τα οποία χρησιμοποιούνται στην παραγωγή τελικών προϊόντων που εξάγονται από την ευρωζώνη στις ΗΠΑ, και (β) μέσω της υποχώρησης της εξωτερικής ζήτησης ελληνικών τελικών αγαθών και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των τουριστικών υπηρεσιών, λόγω της ευρύτερης επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη αλλά και διεθνώς.
Δεύτερον, αναμένεται αύξηση της αβεβαιότητας. Σε περίπτωση εφαρμογής των δασμών, ιδίως αν αυτή συνοδευθεί από αντίμετρα εκ μέρους των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ, θα ενισχυθεί περαιτέρω η υπάρχουσα αβεβαιότητα γύρω από τη διεθνή εμπορική πολιτική. Το ενδεχόμενο αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση του ασφαλίστρου κινδύνου (risk premium) για την ελληνική οικονομία, αποθαρρύνοντας τις επενδύσεις και οδηγώντας τα νοικοκυριά σε μείωση της κατανάλωσης.
Τέλος, οι δασμοί ενδεχομένως θα επηρεάσουν και την ελληνική ναυτιλία σε περίπτωση που προκληθεί επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου και μείωση του επιπέδου των ναύλων. Οι εισπράξεις από μεταφορές, κυρίως από τη ναυτιλία, αποτελούν περίπου το 40% των συνολικών εισπράξεων από υπηρεσίες στην ελληνική οικονομία. Οι αναμενόμενες αρνητικές επιδράσεις για την ποντοπόρο ναυτιλία, όπου η δυναμική των εσόδων καθορίζεται κυρίως από την εξέλιξη των ναύλων, αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό τις διακυμάνσεις στο διεθνές εμπόριο. Εντούτοις, οι περιοριστικές πολιτικές της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ στο παγκόσμιο εμπόριο, κυρίως εις βάρος της Κίνας, είχαν οδηγήσει σε επαναδρομολόγηση του εμπορίου χωρίς συνολικές αρνητικές επιπτώσεις.
Οι επιπτώσεις
Σε ποσοτικούς όρους, οι επιπτώσεις των τριών σεναρίων της Τράπεζας της Ελλάδος για την περίοδο 2025-2027 υπολογίζονται ως εξής:
(α) Το πραγματικό ΑΕΠ στο δυσμενές σενάριο μειώνεται αθροιστικά κατά 0,5 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο αυξάνεται κατά 0,3 ποσ. μον.
(β) Η ιδιωτική κατανάλωση στο δυσμενές σενάριο μειώνεται αθροιστικά κατά 0,7 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο αυξάνεται κατά 0,5 ποσ. μον.
(γ) Οι ιδιωτικές επενδύσεις στο δυσμενές σενάριο μειώνονται αθροιστικά κατά 4,5 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο αυξάνονται κατά 2,2 ποσ. μον.
(δ) Η απασχόληση στο δυσμενές σενάριο μειώνεται αθροιστικά κατά 0,4 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο αυξάνεται κατά 0,2 ποσ. μον.
(ε) Το ισοζύγιο αγαθών (εξαγωγές μείον εισαγωγές) στο δυσμενές σενάριο βελτιώνεται αθροιστικά κατά 0,3 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο επιδεινώνεται κατά 0,3 ποσ. μον. Η βελτίωση του ισοζυγίου οφείλεται στη σημαντική μείωση των εισαγωγών, λόγω χαμηλότερης εγχώριας ζήτησης και ειδικότερα των επενδύσεων.
(στ) Ο πληθωρισμός βάσει του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) στο δυσμενές σενάριο μειώνεται αθροιστικά κατά 0,3 ποσ. μον., ενώ στο ήπιο αυξάνεται κατά 0,1 ποσ. μον.
