Η ελληνική αγορά εργασίας αλλάζει, όχι πάντα προς το καλύτερο. Μια δεκαετία μετά την κρίση, τα σημάδια της παραμένουν ορατά και οι προκλήσεις της επόμενης μέρας εντείνονται: αυξανόμενες τεχνολογικές ανισότητες, επίμονες μισθολογικές αποκλίσεις και σταθερή γεωγραφική συγκέντρωση της απασχόλησης.
Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ευρήματα της μελέτης του Eteron με τίτλο «Ελληνική Αγορά Εργασίας και Νέες Τεχνολογίες», που εξετάζει τη διαδρομή της απασχόλησης από το 2011 έως το 2023, αναλύοντας τον ρόλο της αυτοματοποίησης, της τεχνητής νοημοσύνης και των πράσινων τεχνολογιών.
1. Οι μισθοί ανακάμπτουν πιο αργά από την απασχόληση
Παρά την επιστροφή της ανεργίας σε επίπεδα προ κρίσης, οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι αποδοχές των μισθωτών έχουν ανακτήσει λιγότερο από το 1/3 της αξίας που χάθηκε την προηγούμενη δεκαετία.
2. Νέες δουλειές, χαμηλότερες αποδοχές
Η δημιουργία θέσεων εργασίας από το 2013 και μετά δεν συνοδεύτηκε από ποιοτική αναβάθμιση. Οι περισσότερες νέες θέσεις αφορούν επαγγέλματα με μεσαίες και χαμηλές αμοιβές, γεγονός που εντείνει την επισφάλεια και περιορίζει την αγοραστική δύναμη.
3. Η αυτοματοποίηση κυριαρχεί, οι πράσινες δουλειές υποχωρούν
Οι θέσεις με έκθεση στην αυτοματοποίηση αυξάνονται, ενώ οι λεγόμενες «πράσινες» θέσεις εργασίας (σχετικές με τη βιωσιμότητα και την ενεργειακή μετάβαση) μειώνονται. Η τεχνητή νοημοσύνη ανεβαίνει, αλλά πιο αργά.
4. Η τεχνητή νοημοσύνη φέρνει καλύτερους μισθούς – για λίγους
Εντυπωσιακό εύρημα: τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη έκθεση στην Τεχνητή Νοημοσύνη προσφέρουν και τις υψηλότερες αμοιβές. Το ίδιο ισχύει για επαγγέλματα είτε πολύ τεχνολογικά είτε τελείως αναλογικά, αφήνοντας τη «μεσαία ζώνη» σε μισθολογική στασιμότητα.
5. Οι γυναίκες κερδίζουν έδαφος, αλλά με αργούς ρυθμούς
Η αναλογία γυναικών στην αγορά εργασίας αυξήθηκε (από 70% σε 75% έναντι των ανδρών), αλλά με αυτούς τους ρυθμούς θα χρειαστούν ακόμα πέντε δεκαετίες για να επιτευχθεί πλήρης ισότητα. Και οι μισθολογικές διαφορές παραμένουν, με τις γυναίκες να συγκεντρώνονται σε επαγγέλματα χαμηλότερων αποδοχών.
6. Τεχνολογικές προκλήσεις με έμφυλες συνέπειες
Οι γυναίκες είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις συνέπειες της αυτοματοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης. Αντίθετα, οι άνδρες κυριαρχούν στις λεγόμενες πράσινες θέσεις, γεγονός που δημιουργεί έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου για τη γυναικεία απασχόληση στο μέλλον.
7. Οι κλάδοι που μικραίνουν και εκείνοι που αναπτύσσονται
Το χονδρικό εμπόριο και η γεωργία –παραδοσιακά ισχυροί τομείς– φθίνουν. Αντίθετα, οι υπηρεσίες φιλοξενίας (τουρισμός) και η υγεία εμφανίζουν αυξητική τάση, αντανακλώντας τις δομικές μετατοπίσεις της ελληνικής οικονομίας.
8. Δημόσιος τομέας και επαγγελματικές υπηρεσίες στην αιχμή της τεχνολογίας
Ο δημόσιος τομέας παρουσιάζει τη μεγαλύτερη έκθεση στην αυτοματοποίηση, ενώ επαγγελματικές και επιστημονικές δραστηριότητες συνδέονται περισσότερο με τις πράσινες τεχνολογίες και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι η αναβάθμιση των δεξιοτήτων θα είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της απασχόλησης.
9. Αττική: η υπερσυγκέντρωση συνεχίζεται
Η Αττική εξακολουθεί να συγκεντρώνει πάνω από το 1/3 της συνολικής απασχόλησης στη χώρα, χωρίς αξιόλογες μεταβολές την τελευταία δεκαετία. Η Κεντρική Μακεδονία και η Στερεά Ελλάδα δείχνουν κάποια σχετική αύξηση, αλλά η γεωγραφική ανισότητα παραμένει.
10. Τεχνολογικό χάσμα μεταξύ περιφερειών
Η Αττική έχει σαφώς ανώτερο ποσοστό εργαζομένων σε τεχνολογικά ή διοικητικά επαγγέλματα, με πολύ περιορισμένη συμμετοχή στη γεωργία. Αυτή η τεχνολογική υπεροχή εντείνει το χάσμα με την υπόλοιπη Ελλάδα, υπονομεύοντας την αποκέντρωση.
Η μελέτη του Eteron θέτει προ των ευθυνών της την πολιτεία, αλλά και την ίδια την αγορά εργασίας: η τεχνολογική πρόοδος χωρίς κοινωνικές πολιτικές συνοχής μπορεί να βαθύνει τις ανισότητες. Οι γυναίκες, οι νέοι και οι εργαζόμενοι στην περιφέρεια βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα μέλλον που απαιτεί επιταχυνόμενη προσαρμογή – χωρίς οι δομές να είναι ακόμη έτοιμες.
