Η ανεξέλεγκτη δόμηση, η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων και η διαρκής τουριστική επέκταση απειλούν τρία από τα πιο «παρθένα» ελληνικά νησιά, τη Σίφνο, τη Σέριφο και τη Φολέγανδρο. Σύμφωνα με έκθεση του προγράμματος «7 υπό απειλή» της Europa Nostra και του Ινστιτούτου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, τα νησιά κινδυνεύουν να ακολουθήσουν την πορεία της Μυκόνου και της Σαντορίνης, όπου η άναρχη τουριστική ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε κορεσμό των υποδομών και αύξηση των τιμών ακινήτων.
Το «παράδοξο» της τουριστικής ανάπτυξης
Η ενίσχυση του τουρισμού θεωρείται βασικός μοχλός ανάπτυξης στις Κυκλάδες. Ωστόσο, σύμφωνα με την έκθεση, η ανεξέλεγκτη τουριστική δόμηση έχει ήδη προκαλέσει:
- Υπερβολική αύξηση των δευτερευουσών κατοικιών, εκτοξεύοντας το κόστος στέγασης για τους ντόπιους.
- Παραμόρφωση του φυσικού τοπίου λόγω αλόγιστης χρήσης σύγχρονων δομικών υλικών.
- Επιδείνωση της υδροδότησης, με το κόστος του αφαλατωμένου νερού να φτάνει τα 7 ευρώ/κ.μ.
- Ενεργειακές ελλείψεις λόγω υψηλών απαιτήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα από τουριστικές εγκαταστάσεις.
«Δεν θέλουμε τα νησιά μας να γίνουν σαν τη Μύκονο και τη Σαντορίνη», δηλώνει η Μπέττυ Χατζηνικολάου, πρόεδρος του Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ).
Η «γκρίζα ζώνη» στις στρατηγικές επενδύσεις
Η έκθεση επισημαίνει ότι οι μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις παρακάμπτουν τις τοπικές κοινότητες, δημιουργώντας πολεοδομικά σχέδια που εγκρίνονται με προεδρικά διατάγματα, χωρίς επαρκή διαβούλευση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι υποδομές αναπτύσσονται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η φέρουσα ικανότητα των νησιών.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Σκύρου, όπου οι κάτοικοι τάχθηκαν υπέρ ενός σεναρίου μηδενικής ανάπτυξης, απορρίπτοντας ακόμα και ήπιες τουριστικές επεκτάσεις.
«Οι στρατηγικές επενδύσεις πρέπει να απαγορευθούν στα μικρά και μεσαία νησιά», τονίζει η κ. Χατζηνικολάου, προειδοποιώντας ότι η ανεξέλεγκτη δόμηση υπονομεύει τη βιωσιμότητα των τοπικών κοινοτήτων.
Κυκλάδες: Αύξηση 19% στα ξενοδοχεία μέσα σε τρία χρόνια
Η τουριστική έκρηξη αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία. Το 2020, οι Κυκλάδες διέθεταν 967 ξενοδοχεία με 49.392 κλίνες. Μέχρι το 2023, ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 1.151 ξενοδοχεία και 61.675 κλίνες – μια αύξηση 19% και 24,8% αντίστοιχα.
Παράλληλα, οι καταχωρίσεις βραχυχρόνιας μίσθωσης στο Νότιο Αιγαίο ξεπερνούν τις 30.000, ενώ η μέση τιμή ακινήτων στις Κυκλάδες διαμορφώνεται στα 3.000 ευρώ/τ.μ., με πολυτελείς κατοικίες να ξεπερνούν ακόμα και τα 10.000 ευρώ/τ.μ.
Σαντορίνη: 500.000 τ.μ. νέας δόμησης σε λίγα χρόνια
Ο ίδιος ο δήμαρχος Σαντορίνης έχει παραδεχθεί ότι το νησί έχει φτάσει σε σημείο κορεσμού, χαρακτηρίζοντας την ανάπτυξη «παράλογη». Μόνο τα τελευταία χρόνια, έχουν προστεθεί πάνω από 500.000 τ.μ. νέων κατασκευών – χωρίς να υπολογίζονται τα αυθαίρετα.
Παρότι η έκδοση νέων οικοδομικών αδειών έχει παγώσει προσωρινά, τα έργα συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό, εντείνοντας τις πιέσεις στις ήδη κορεσμένες υποδομές.
Ποια είναι η λύση;
Η Europa Nostra και το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων προτείνουν:
- Αυστηρότερη επιβολή πολεοδομικών κανονισμών και έλεγχος των παράνομων κατασκευών.
- Επένδυση σε υποδομές ύδρευσης και ενέργειας, με έμφαση στη βιωσιμότητα.
- Στήριξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ώστε να μειωθεί η απόλυτη εξάρτηση από τον τουρισμό.
- Ανάπτυξη ενός βιώσιμου τουριστικού μοντέλου που σέβεται τη φέρουσα ικανότητα των νησιών.
«Η υπερβολική τουριστική ανάπτυξη οδηγεί σταδιακά σε μείωση της ζήτησης και σε τουρισμό χαμηλότερης ποιότητας», προειδοποιεί η κ. Χατζηνικολάου. «Δεν θέλουμε αυτή την τύχη για τα νησιά μας».
Το ερώτημα είναι αν υπάρχει ακόμα χρόνος να αποφευχθεί το μοντέλο της Μυκόνου και της Σαντορίνης ή αν η ανεξέλεγκτη τουριστική δόμηση έχει ήδη χαράξει μια μη αναστρέψιμη πορεία.
