Τουλάχιστον 400 Βρετανοί δημιουργοί – από την Ντούα Λίπα ως τον Σερ Ίαν ΜακΚέλεν, και από τους Coldplay μέχρι τον πάντα επικίνδυνα ήσυχα, οργισμένο Καζούο Ισιγκούρο – υπέγραψαν επιστολή προς τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ. Ζητούν νομική προστασία της τέχνης τους από την ανεξέλεγκτη χρήση της από μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης και κατοχύρωση να μην βρίσκουν τη δουλειά τους, να διανθίζει χωρίς την έγκριση τους, διαφημιστικά και πάσης φύσεως μηνύματα, φτιαγμένα από bots διευθυντές δημιουργικού.
Η τροπολογία της βαρόνης Κίντρον: Ποίηση με νομική πρόθεση
Οι βρετανοί καλλιτέχνες έχουν στηρίξει όλες τις ελπίδες τους στη βαρόνη Μπίμπαν Κίντρον, η οποία εισηγήθηκε τροπολογία στη Βουλή των Λόρδων ζητώντας, οι εταιρείες, που χρησιμοποιούν έργα ανθρώπων για να εκπαιδεύσουν τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, οφείλουν να το δηλώνουν. Να πουν από πού πήραν το υλικό, να εξηγήσουν τι έκαναν με αυτό και, κυρίως, να δώσουν στους δημιουργούς την ευκαιρία να έχουν λόγο στη διαδικασία. Γιατί αυτή τη στιγμή, δεν συμβαίνει τίποτα από αυτά. Ένα τραγούδι που γράφτηκε με κόπο, ένα μυθιστόρημα, ή ένας θεατρικός μονόλογος, εύκολα «ταΐζουν» υλικό ένα μεγάλου γλωσσικού μοντέλου χωρίς κανείς να ρωτήσει τον δημιουργό. Όλο αυτό αποτελεί σκανδαλώδη παράκαμψη δικαιωμάτων, οικονομική εκμετάλλευση και απαξίωση των καλλιτεχνικών, δημιουργικών επαγγελμάτων. Δεν είναι θέμα τεχνοφοβίας.
Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες που υπέγραψαν την επιστολή προς την κυβέρνηση δεν έχουν κανένα πρόβλημα με την τεχνητή νοημοσύνη. Το αντίθετο. Την παρακολουθούν, πειραματίζονται, θέλουν να συνυπάρξουν μαζί της. Όμως αυτή η συνύπαρξη πρέπει να έχει όρους, πλαίσιο και διαφάνεια. Και η ανησυχία των καλλιτεχνικών είναι υπαρξιακή όχι γιατί πιστεύουν πως μια AI θα γράψει καλύτερα από αυτούς, αλλά γιατί φοβούνται ότι θα το κάνει χρησιμοποιώντας τη δική τους φωνή, το ύφος τους, τις λέξεις τους και χωρίς να το γνωρίζουν καν, βάζοντας ένα βαθιά ηθικό ζήτημα και δημιουργώντας μια νέα μορφή σιωπηρής εκμετάλλευσης, που απειλεί να γίνει ο κανόνας αν δεν υπάρξει αντίδραση τώρα, στην αρχή του. Η τροπολογία της βαρόνης Κίντρον προσπαθεί να θέσει τις βάσεις ώστε να μπορεί να υπάρξει μια δίκαιη συνεργασία ανάμεσα σε δύο κόσμους που χρειάζονται ο ένας τον άλλο. Γιατί χωρίς τη δουλειά των καλλιτεχνών, δεν υπάρχει τίποτα για να μάθει μια AI. Και χωρίς σεβασμό σε αυτή τη δουλειά, δεν υπάρχει ούτε μέλλον για την τέχνη, αλλά ούτε καινοτομία που να αντέχει στο χρόνο.
Ισιγκούρο και λοιποί Βρετανοί καλλιτέχνες vs. Αλγόριθμοι
Η Βρετανία δεν είναι μόνη. Στις ΗΠΑ, η ένωση συγγραφέων Authors Guild μήνυσε εταιρείες όπως η OpenAI και η Meta, κατηγορώντας τις για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Το 2023, πάνω από 10.000 δημιουργοί υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή που ζητούσε σαφές νομικό πλαίσιο για τη χρήση έργων τους από την AI. Παράλληλα, το SAG-AFTRA, το πανίσχυρο σωματείο των ηθοποιών, κατέβηκε σε απεργία με βασικό αίτημα την απαγόρευση της χρήσης της εικόνας και της φωνής τους από συστήματα AI χωρίς ρητή άδεια και, φυσικά, αμοιβή. Κανείς δεν θέλει να παίζει μεταθανάτια σε δουλειές αμφίβολες για τα καλλιτεχνικά του κριτήρια, που δεν έχει πνευματικά δικαιώματα για τους κληρονόμους τους. Το επιχείρημα των δημιουργών είναι ατράνταχτο. Η AI δεν δημιουργεί από το κενό, αλλά τροφοδοτείται από την δική τους ανθρώπινη δημιουργία, με κείμενα, εικόνες, ήχους, που συχνά έχουν φτιαχτεί με αίμα, ιδρώτα και επιχορηγήσεις του Arts Council.
Ο συγγραφέας Καζούο Ισιγκούρο, μαχητικά, ρωτά για το «γιατί θεωρείται δίκαιο να αλλάξουμε ένα καθεστώς πνευματικής ιδιοκτησίας που άντεξε στον χρόνο, μόνο και μόνο για να ωφεληθούν γιγαντιαίες εταιρείες εις βάρος μεμονωμένων δημιουργών;”. Ο βραβευμένος συγγραφέας του εξαιρετικού «Τα απομεινάρια μιας μέρας», έχει καταπιαστεί με την τεχνολογία, την ηθική και την ανθρώπινη συνείδηση στο βιβλίο του «Μη μ’ αφήσεις ποτέ», που κυκλοφορεί, στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη. «Όλοι ολοκληρωνόμαστε» γράφει εκεί, «ίσως κανείς μας δεν καταλαβαίνει στ’ αλήθεια τι ακριβώς ζήσαμε, ή δεν νιώθει πως του δόθηκε αρκετός χρόνος» αι είναι σα να λέει πως ο χρόνος εξαντλείται για τους δημιουργούς και δεν αρκεί για έλεγχο, αναγνώριση ή απλή συναίνεση στη γιγάντωση της ΑΙ.
Η Βρετανική κυβέρνηση ανάμεσα στα δισεκατομμύρια και τα δικαιώματα
Στο στρατόπεδο της καινοτομίας, απ την άλλη, think tanks, όπως το Centre for British Progress υποστηρίζουν ότι ένα αυστηρό πλαίσιο πνευματικών δικαιωμάτων θα στείλει τις επενδύσεις στον Καναδά ή την Ιρλανδία, μέρη που, κατά τα φαινόμενα, έχουν πιο φιλικά νομικά περιβάλλοντα προς τις εταιρείες AI. Σύμφωνα με έρευνα της PwC, η παγκόσμια συμβολή της AI στην οικονομία μέχρι το 2030 αναμένεται να φτάσει τα 15,7 τρισ. δολάρια. Από την άλλη πλευρά, οι δημιουργικές βιομηχανίες στο Ηνωμένο Βασίλειο αποφέρουν ετησίως πάνω από 115 δισ. λίρες στην οικονομία.
Όπως και να χει, παραπάνω από το 70% των επαγγελματιών στον χώρο της μουσικής, του θεάτρου και του σινεμά δηλώνουν «αρκετά» ή «πολύ» ανήσυχοι για την AI, σύμφωνα με στοιχεία της Creative Industries Federation. Το 2024, η Άνι Λένοξ και ο Ντέιμον Άλμπαρν κυκλοφόρησαν ένα άλμπουμ χωρίς ήχο, ως ειρωνική διαμαρτυρία για τη μη αδειοδοτημένη χρήση έργων από AI. Η σιωπή τους ήταν ηχηρή: «Αν είναι να μας αγνοείτε, πάρτε το κυριολεκτικά». Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει τον τελευταίο λόγο, προσπαθεί να κρατήσει ισορροπία ή όπως αναφέρει στα δελτία τύπου της, «συνεχίζει να αξιολογεί τα αποτελέσματα της διαβούλευσης», κερδίζοντας χρόνο.
Ο πολυδιαβασμένος συγγραφέας Νιλ Γκέιμαν, με τη μαχητική δημόσια στάση υπέρ των δικαιωμάτων των δημιουργών, έχει πει ότι η δημιουργικότητα δεν είναι φθηνή ύλη, αλλά χρόνος, ζωή και εμπειρία. Ίσως αυτό να είναι το βασικό ζητούμενο σήμερα να θυμηθούμε ότι πίσω από τα δεδομένα, πίσω από τα training sets, υπάρχουν άνθρωποι. Με όνομα, με έργο και με δικαίωμα στο να πουν «όχι»… ή τουλάχιστον «όχι χωρίς την έγκριση μας».
