Το συμβολικό -αλλά κρίσιμο- όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου θα μπορούσε να ξεπεραστεί μέσα σε τρία μόλις χρόνια, αν συνεχιστούν οι τρέχουσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Αυτό είναι το αυστηρό προειδοποιητικό μήνυμα από περισσότερους από 60 κορυφαίους επιστήμονες του κλίματος σε μια από τις πιο πρόσφατες και πλήρεις αξιολογήσεις για την κατάσταση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Σχεδόν 200 χώρες συμφώνησαν το 2015 να περιορίσουν την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5°C σε σύγκριση με τα επίπεδα του τέλους του 19ου αιώνα, με στόχο να αποφευχθούν οι χειρότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ωστόσο, πολλά κράτη συνεχίζουν να καίνε ρεκόρ ποσοτήτων άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου, και να αποψιλώνουν δάση πλούσια σε άνθρακα – κάτι που θέτει σε σοβαρό κίνδυνο αυτόν τον διεθνή στόχο.
«Όλα κινούνται προς τη λάθος κατεύθυνση», δήλωσε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης, καθηγητής Πιρς Φόρστερ, διευθυντής του Κέντρου Κλιματικού Μέλλοντος Priestley στο Πανεπιστήμιο του Λιντς.
«Βλέπουμε πρωτοφανείς αλλαγές και επίσης επιτάχυνση της υπερθέρμανσης της Γης και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας», πρόσθεσε. Αυτές οι αλλαγές «έχουν προβλεφθεί εδώ και καιρό και μπορούμε να τις συνδέσουμε άμεσα με τα πολύ υψηλά επίπεδα εκπομπών».
Συρρικνώνεται το «ανθρακικό απόθεμα»
Στις αρχές του 2020, οι επιστήμονες εκτιμούσαν ότι η ανθρωπότητα μπορούσε να εκλύσει ακόμη 500 δισεκατομμύρια τόνους CO2 — για να έχει 50% πιθανότητες να συγκρατήσει την υπερθέρμανση στο όριο των 1,5°C.
Όμως μέχρι τις αρχές του 2025, αυτό το λεγόμενο «ανθρακικό απόθεμα» είχε συρρικνωθεί στους 130 δισεκατομμύρια τόνους, σύμφωνα με τη νέα μελέτη.
Αυτή η μείωση οφείλεται κυρίως στις συνεχείς ρεκόρ εκπομπές CO2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου όπως το μεθάνιο, αλλά και σε βελτιώσεις στις επιστημονικές εκτιμήσεις.
Εάν οι παγκόσμιες εκπομπές CO2 παραμείνουν στα τρέχοντα υψηλά επίπεδα των περίπου 40 δισ. τόνων το χρόνο, τότε οι 130 δισ. τόνοι επαρκούν για περίπου τρία ακόμη χρόνια πριν εξαντληθεί το ανθρακικό απόθεμα.
Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει την ανθρωπότητα να υπερβεί τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού, λένε οι ερευνητές — αν και ο πλανήτης πιθανώς δεν θα περάσει το όριο των 1,5°C από ανθρωπογενή υπερθέρμανση παρά λίγα χρόνια αργότερα. Το περασμένο έτος ήταν το πρώτο στην ιστορία που η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας ξεπέρασε τους 1,5°C σε σύγκριση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα.
Ένα και μόνο δωδεκάμηνο δεν θεωρείται παραβίαση της Συμφωνίας του Παρισιού, και η ακραία ζέστη του 2024 ενισχύθηκε επιπλέον από φυσικά καιρικά φαινόμενα.
Ωστόσο, η ανθρωπογενής υπερθέρμανση ήταν μακράν ο βασικός λόγος για τις υψηλές θερμοκρασίες πέρσι, φτάνοντας τους 1,36°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, σύμφωνα με τους ερευνητές.
Ο τρέχων ρυθμός υπερθέρμανσης είναι περίπου 0,27°C ανά δεκαετία — πολύ ταχύτερος από οτιδήποτε έχει καταγραφεί στη γεωλογική ιστορία.
Και αν οι εκπομπές παραμείνουν υψηλές, ο πλανήτης αναμένεται να φτάσει τον στόχο των 1,5°C γύρω στο έτος 2030.
Μετά από αυτό το σημείο, η μακροπρόθεσμη υπερθέρμανση θα μπορούσε, θεωρητικά, να μειωθεί απορροφώντας μεγάλες ποσότητες CO2 από την ατμόσφαιρα.
Όμως οι συγγραφείς της μελέτης προειδοποιούν να μην βασιζόμαστε σε αυτές τις φιλόδοξες τεχνολογίες ως «μαγική λύση».
«Όσο περισσότερο υπερβαίνουμε τον στόχο των 1,5°C, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να μπορέσουμε να αντιστρέψουμε πλήρως την υπερθέρμανση με τις μελλοντικές απορροφήσεις CO2», προειδοποιεί ο καθηγητής Γιούρι Ρόγκελι από το Imperial College London.
Ανάγκη για «ταχείες και αυστηρές περικοπές» στις εκπομπές
Παράλληλα, οι επιστήμονες χτυπούν καμπανάκι για την αύξηση της στάθμης της θάλασσας: τα θερμότερα νερά καταλαμβάνουν περισσότερο όγκο, ενώ παράλληλα προστίθεται και το επιπλέον νερό από το λιώσιμο των παγετώνων.
Ο ρυθμός ανόδου της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας έχει διπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1990, αυξάνοντας τους κινδύνους πλημμυρών για εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σε παράκτιες περιοχές σε όλο τον κόσμο.
Παρ’ όλο που όλα αυτά σκιαγραφούν μια ζοφερή εικόνα, οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι ο ρυθμός αύξησης των εκπομπών φαίνεται να επιβραδύνεται, καθώς αναπτύσσονται καθαρές τεχνολογίες.
Υποστηρίζουν ότι οι «ταχείες και αυστηρές» περικοπές στις εκπομπές είναι πιο αναγκαίες από ποτέ.
Ο στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού βασίζεται σε ισχυρά επιστημονικά δεδομένα, που δείχνουν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πολύ μεγαλύτερες σε περίπτωση υπερθέρμανσης κατά 2°C σε σύγκριση με 1,5°C.
Αυτό έχει συχνά απλοποιηθεί υπερβολικά ως εξής: κάτω από τους 1,5°C είναι «ασφαλές» και πάνω από τους 1,5°C είναι «επικίνδυνο».
Στην πραγματικότητα, κάθε επιπλέον βαθμός ή δεκάτα του βαθμού υπερθέρμανσης αυξάνει τη σοβαρότητα πολλών ακραίων καιρικών φαινομένων, της τήξης των πάγων και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
