Αφετηρία για αυτή τη μεγάλη κινητοποίηση υπήρξε η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία έκρινε ότι οι λεγόμενες «ρήτρες ισοτιμίας» που εφάρμοζε η Booking.com παραβιάζουν την κοινοτική νομοθεσία περί ανταγωνισμού. Οι ρήτρες αυτές, για σχεδόν δύο δεκαετίες, επέβαλλαν στα ξενοδοχεία να μην προσφέρουν καλύτερες τιμές ή διαθεσιμότητα από αυτές που εμφανίζονταν στην πλατφόρμα, ακόμα και στις δικές τους ιστοσελίδες. Έτσι, δημιουργήθηκε μια σχέση εξάρτησης, με τους ξενοδόχους να πληρώνουν ολοένα και αυξανόμενες προμήθειες, χωρίς τη δυνατότητα εναλλακτικής διαπραγμάτευσης.
Η συγκεκριμένη απόφαση του ΔΕΕ, η οποία εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, θεωρήθηκε ιστορική. Ήταν το αποτέλεσμα πολυετών πιέσεων από τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού διαφόρων χωρών, όπως της Γερμανίας, που ήδη από το 2015 είχαν χαρακτηρίσει τις πρακτικές της Booking.com καταχρηστικές. Στη βάση αυτής της νομικής νίκης, ξεκίνησε ένα κύμα συλλογικών αγωγών σε όλη την Ευρώπη, με τους ξενοδόχους να διεκδικούν αποζημιώσεις για τις ζημίες που υπέστησαν κατά την περίοδο 2004 έως 2024.
Η ομπρέλα κάτω από την οποία συντονίζονται οι περισσότερες από αυτές τις ενέργειες είναι η HOTREC, η πανευρωπαϊκή συνομοσπονδία ενώσεων φιλοξενίας και εστίασης, η οποία έχει κινητοποιήσει πάνω από 25 ενώσεις ξενοδόχων σε ισάριθμες χώρες. Οι αγωγές υποβάλλονται στα ολλανδικά δικαστήρια, λόγω της έδρας της Booking.com στο Άμστερνταμ, ενώ ιδιαίτερα δυναμική είναι και η κινητοποίηση σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία, όπου οι τοπικές ενώσεις συνεργάζονται με εξειδικευμένες νομικές εταιρείες για την υποστήριξη των ομαδικών αγωγών. Μάλιστα, στη Γαλλία οι συνολικές αξιώσεις ξεπερνούν το 1,5 δισ. ευρώ.
Η κινητοποίηση δεν περιορίζεται μόνο στο οικονομικό σκέλος. Οι επαγγελματίες του τουρισμού υποστηρίζουν ότι η υπόθεση αυτή είναι κομβική για το μέλλον της ψηφιακής αγοράς κρατήσεων. Μέσα από τη χρόνια κυριαρχία της, η Booking.com κατάφερε να συγκεντρώσει πάνω από το 60% των κρατήσεων στην Ευρώπη, αφήνοντας τις άμεσες κρατήσεις από τα ξενοδοχεία στο περιθώριο. Όπως δείχνουν τα στοιχεία για το 2024, οι απευθείας κρατήσεις δεν ξεπερνούν το 33%, γεγονός που σημαίνει ότι η εξάρτηση από τις μεγάλες πλατφόρμες έχει περιορίσει την αυτονομία των καταλυμάτων και έχει αυξήσει το κόστος για τους πελάτες.
Εν τω μεταξύ, διάφορες εθνικές αρχές δεν έμειναν μόνο στη συλλογική δράση. Στην Ελβετία, για παράδειγμα, η αρμόδια επιτροπή ανταγωνισμού διέταξε την Booking.com να μειώσει τις προμήθειες που χρεώνει στα ξενοδοχεία κατά 25%, κρίνοντας τα ποσοστά υπερβολικά. Στην Ισπανία, η αρχή ανταγωνισμού CNMC επέβαλε στην εταιρεία πρόστιμο-ρεκόρ ύψους 413 εκατ. ευρώ για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, ενώ στην Ιταλία και στην Πορτογαλία οργανώνονται επίσης συλλογικές διεκδικήσεις.
Η Booking.com, από την πλευρά της, αρνείται τις κατηγορίες, επιμένοντας ότι οι ξενοδόχοι είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούν. Ωστόσο, η πίεση αυξάνεται. Η ένταξή της στον κατάλογο των “gatekeepers” της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εταιρειών δηλαδή που ασκούν καθοριστική επιρροή στην ψηφιακή αγορά, σημαίνει ότι πλέον υπόκειται σε αυστηρότερους κανόνες διαφάνειας, προσβασιμότητας και ισότιμου ανταγωνισμού, βάσει του νέου Κανονισμού για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA).
Στο ελληνικό μέτωπο, το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Βασιλικό – ο οποίος είναι και πρόεδρος της HOTREC – έχει απευθύνει δημόσιο κάλεσμα στους ξενοδόχους να ενταχθούν στη συλλογική αγωγή, η οποία συντονίζεται μέσω πλατφόρμας. Το επιχείρημα είναι απλό, καθώς τα ελληνικά ξενοδοχεία, ειδικά τα μικρότερα, έχουν υποστεί σοβαρές οικονομικές απώλειες λόγω των δεσμεύσεων που τους επιβλήθηκαν από την Booking.com. Οι υπερβολικές προμήθειες, η απουσία διαπραγμάτευσης και η απαγόρευση διαφοροποίησης των τιμών σε άλλα κανάλια, στέρησαν έσοδα και αύξησαν την εξάρτηση από έναν μόνο πάροχο.
Η μαζική συμμετοχή των ελληνικών ξενοδοχείων μπορεί να ενισχύσει την ευρωπαϊκή πίεση για αποζημιώσεις, αλλά και να στείλει ένα σαφές μήνυμα υπέρ της αναδιάρθρωσης της αγοράς. Η ψηφιακή κυριαρχία δεν είναι πλέον αδιαμφισβήτητη, και ο διάλογος για πιο δίκαιους όρους συνεργασίας μεταξύ ξενοδόχων και πλατφορμών είναι πλέον ανοιχτός και, για πρώτη φορά, υποστηρίζεται και από τη Δικαιοσύνη.
Αν η προσπάθεια αυτή καρποφορήσει, μπορεί να φέρει ουσιαστικές αλλαγές και στην ελληνική τουριστική αγορά, ενισχύοντας την ανεξαρτησία και τη βιωσιμότητα των μικρών και μεσαίων καταλυμάτων.
