Το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης» (Great Resignation), όπως καταγράφηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι πράγματι ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς για την εργασιακή αναθεώρηση μετά την πανδημία.
Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας, είναι ακριβέστερο να μιλάμε για μια ιδιοσυγκρασιακή εκδοχή του φαινομένου, που δεν ταυτίζεται ποσοτικά ούτε και ποιοτικά με αυτό που παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κινητικότητα ή ότι οι παραιτήσεις δεν αυξάνονται, αλλά τα αίτια και οι δομικές προϋποθέσεις είναι διαφορετικές.
Από το 2021, οι ΗΠΑ βίωσαν ένα σπάνιο φαινόμενο: εκατομμύρια εργαζόμενοι εγκατέλειψαν τις δουλειές τους χωρίς να έχουν εξασφαλίσει άμεσα εναλλακτική απασχόληση. Ο όρος «Great Resignation» έγινε mainstream. Όμως, μπορούμε πράγματι να μιλάμε για το ίδιο στην Ελλάδα;
Οι αριθμοί δείχνουν ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε μαζικές παραιτήσεις με το ίδιο μοτίβο. Αυτό που έχουμε, είναι ένα διαχρονικό έλλειμμα στις συνθήκες εργασίας, στους μισθούς και στην προοπτική.
Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι δεν εγκαταλείπουν τις δουλειές τους από μια εσωτερική ανάγκη «αναζήτησης νοήματος». Τις εγκαταλείπουν ή δεν τις αναλαμβάνουν εξαρχής, επειδή το μοντέλο απασχόλησης είναι συχνά μη βιώσιμο.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, στο Α’ τρίμηνο του 2022 οι κενές θέσεις εργασίας αυξήθηκαν κατά 148,4% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Παράλληλα, σύμφωνα με την ManpowerGroup, το 60% των εργοδοτών δηλώνουν αδυναμία να καλύψουν τις ανάγκες τους. Δεν πρόκειται, ωστόσο, για «παραίτηση» με τη στενή έννοια. Πρόκειται για επίκαιρη έκρηξη ενός παλιού προβλήματος: την αποστροφή των εργαζομένων σε επαγγέλματα και θέσεις χωρίς επαρκή αμοιβή, εξέλιξη ή σταθερότητα.
Ιδιαίτερα στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, η εικόνα είναι εντονότερη. Οι εργοδότες βλέπουν υποψηφίους να απορρίπτουν θέσεις που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν δεδομένες.
Κρίσιμα επαγγέλματα αλλά ανυπόφορες οι συνθήκες
Οι τομείς του τουρισμού, της εστίασης, της γεωργίας και της βιομηχανίας είναι οι πιο εκτεθειμένοι.
Στον τουρισμό, σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΤΕ, περισσότερες από 50.000 θέσεις παρέμειναν κενές ήδη από το 2021. Φέτος, η κατάσταση επιδεινώνεται. Από καμαριέρες μέχρι receptionist, η έλλειψη προσωπικού επηρεάζει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και το brand του ελληνικού τουρισμού συνολικά.
Στην εστίαση, ο πρόεδρος της ΠΟΕΕΤ κάνει λόγο για χιλιάδες παραιτήσεις και μαζική φυγή από τον κλάδο, λόγω της εποχικότητας, της αδήλωτης εργασίας και της ανασφάλειας. Οι χειμερινοί μήνες αφήνουν πίσω τους εργαζομένους με επιδόματα των 400 ευρώ για τρεις μόλις μήνες.
Στις αγροτικές εργασίες, η εικόνα είναι παρόμοια. Σύμφωνα με ενώσεις παραγωγών, πάνω από 50.000 εργάτες λείπουν από την αλυσίδα παραγωγής. Η συρρίκνωση των μεταναστευτικών ροών λόγω πανδημίας και η απουσία ενεργής πολιτικής προσέλκυσης εργατικού δυναμικού επιτείνουν το πρόβλημα.
Είναι θέμα ποιότητας
Η διαφορά της ελληνικής πραγματικότητας σε σχέση με το φαινόμενο των ΗΠΑ είναι βαθιά ποιοτική. Εκεί, οι εργαζόμενοι αποσύρονταν επειδή ένιωθαν ότι η εργασία καταλάμβανε δυσανάλογα μεγάλο χώρο στη ζωή τους. Εδώ, οι εργαζόμενοι δεν βλέπουν προοπτική, δεν έχουν κίνητρο, δεν νιώθουν εμπιστοσύνη.
Η αίσθηση ότι «δεν υπάρχει λόγος να μείνεις» σε μια δουλειά χαμηλόμισθη, αδήλωτη ή χωρίς εξέλιξη, δεν είναι η ίδια με την ανάγκη για work-life balance. Είναι ένδειξη κρίσης εμπιστοσύνης στο σύστημα συνολικά.
Πώς θα επιστρέψουν οι εργαζόμενοι;
Η απάντηση δεν είναι μονοδιάστατη. Από τη μία, η τεχνική εκπαίδευση και η πρακτική κατάρτιση είναι αδύναμοι κρίκοι. Από την άλλη, χρειάζεται αναβάθμιση των συνθηκών απασχόλησης και αναγνώριση της αξίας της εργασίας.
Ο ΣΕΒ, για παράδειγμα, εστιάζει στην ανάγκη για καλύτερη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά. Η πρωτοβουλία Skills4Jobs επιχειρεί να φέρει νέους επαγγελματίες κοντά στην πραγματική παραγωγή, με έμφαση σε τεχνικά επαγγέλματα.
Από την πλευρά των εργαζομένων, ζητείται το αυτονόητο: τήρηση συμβάσεων, αύξηση επιδομάτων ανεργίας, αξιοπρέπεια. Οι εποχικοί υπάλληλοι δεν μπορούν να καλύψουν τον χειμώνα με εισόδημα του καλοκαιριού, ούτε να επενδύσουν επαγγελματικά σε κλάδους που προσφέρουν μόνο ανασφάλεια.
Οι έλληνες δεν παραιτούνται αλλά αγανακτούν
Η «Μεγάλη Παραίτηση» στην Ελλάδα είναι, στην ουσία της, Μεγάλη Αγανάκτηση. Δεν γεννήθηκε με την πανδημία. Απλώς, αυτή την περίοδο, η συσσώρευση δυσαρέσκειας γίνεται ορατή.
Οι περισσότεροι έλληνες δεν φεύγουν από τη δουλειά για να ζήσουν καλύτερα. Φεύγουν γιατί δεν μπορούν άλλο να ζουν χειρότερα.
Αν υπάρχει μια λέξη που να αποτυπώνει το σημερινό αδιέξοδο στην αγορά εργασίας, αυτή είναι αναντιστοιχία: ανάμεσα σε προσφορά και ζήτηση, σε ανάγκες και αμοιβές, σε προσδοκίες και πραγματικότητα.
Και όσο αυτή η αναντιστοιχία διευρύνεται, τόσο λιγότερο θα συζητάμε για «παραιτήσεις» και τόσο περισσότερο για μαζική επαγγελματική αποστασιοποίηση.
Πηγές:
-
Ελληνική Στατιστική Αρχή. (2022, 17 Ιουνίου). Δελτίο Τύπου: Κενές θέσεις εργασίας – Α΄ τρίμηνο 2022 [PDF]. ΕΛΣΤΑΤ. Ανάκτηση από ΕΛΣΤΑΤ.
-
Euro2day. (2022, 17 Ιουνίου). ΕΛΣΤΑΤ: Αύξηση 148 % στις κενές θέσεις εργασίας το πρώτο τρίμηνο. Euro2day.gr.
-
Fortune Greece. (2022, 14 Ιουνίου). Οκτώ στους δέκα εργοδότες δυσκολεύονται να βρουν υπαλλήλους στην Αττική. Fortune Greece.
