Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια κομβική πρόκληση: να μετασχηματίσει το παραγωγικό της μοντέλο ώστε να ενσωματώνει τη γνώση, την τεχνολογία και την καινοτομία. Σύμφωνα με τη νέα μελέτη της διαΝΕΟσις, την οποία υπογράφει ο Ομότιμος Καθηγητής του ΕΜΠ Γιάννης Καλογήρου, απαιτείται μία στρατηγικά συντονισμένη εθνική προσπάθεια.
Η πρόταση περιλαμβάνει ένα σύστημα τριών διασυνδεδεμένων πυλώνων –επιχειρήσεις, εκπαιδευτικά ιδρύματα, δημόσια διοίκηση– με στόχο την ενίσχυση της καινοτομικής δραστηριότητας και τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος που θα μεταφέρει τη χώρα σε ένα πιο εξωστρεφές και ανταγωνιστικό επίπεδο.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα σήμερα;
Η Ελλάδα παρουσιάζει χαμηλότερες επιδόσεις σε διεθνείς δείκτες καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
- Επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α): Το 2023, η Ελλάδα διέθεσε €3,3 δισ. για Ε&Α (1,49% του ΑΕΠ), έναντι 2,22% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
- Συμμετοχή επιχειρήσεων: Οι ελληνικές επιχειρήσεις επένδυσαν €1,66 δισ., υπολείπονται όμως του μέσου ευρωπαϊκού επιπέδου.
- Δημόσια στήριξη: Η κρατική δαπάνη για Ε&Α ανέρχεται στο 0,31% του ΑΕΠ – υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
- Ευρωπαϊκή Δικτύωση: Η Ελλάδα κατέχει σημαντική θέση σε συμμετοχές σε ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ, με επτά ιδρύματα εντός της κορυφαίας εκατοντάδας.
Ο ρόλος των επιχειρήσεων και της αγοράς κεφαλαίων
Ένας μικρός, αλλά δυναμικός πυρήνας ελληνικών επιχειρήσεων διακρίνεται για τη διεθνή του παρουσία και την καινοτομία, ακόμα και σε παραδοσιακούς κλάδους. Ταυτόχρονα, έχουν αναπτυχθεί πιο αποτελεσματικοί μηχανισμοί χρηματοδότησης, όπως τα venture capitals μέσω του EquiFund, αλλά και δράσεις όπως το Ερευνώ – Καινοτομώ, που συνδέουν έρευνα με αγορά.
Ωστόσο, η πλειοψηφία των νέων εγχειρημάτων εξακολουθεί να κινείται σε μικρή κλίμακα και με χαμηλή καινοτομική ένταση, συχνά αποτέλεσμα «επιχειρηματικότητας ανάγκης» και όχι ευκαιρίας.
Πού πρέπει να εστιάσει η στρατηγική
Η διαΝΕΟσις προτείνει μία σειρά πολιτικών κατευθύνσεων για την ενίσχυση του οικοσυστήματος καινοτομίας:
- Μεταρρύθμιση Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με προσαρμογή στις ανάγκες της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.
- Μαζική και στοχευμένη κατάρτιση για την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων του πληθυσμού.
- Κίνητρα για επαναπατρισμό επιστημόνων, με έμφαση στην περιοδική επιστροφή εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης.
- Δημιουργία κόμβων καινοτομίας σε αστικά κέντρα με σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
- Προώθηση σύγχρονων εργαλείων χρηματοδότησης όπως VCs, Business Angels, και crowdfunding.
- Ενίσχυση της ακαδημαϊκής επιχειρηματικότητας μέσω spin-offs και υποστηρικτικών μηχανισμών.
- Διασύνδεση έρευνας με ανάγκες του δημοσίου μέσω εθνικής στρατηγικής και μακροπρόθεσμων αποστολών.
Τρεις στόχοι για την οικονομία
Η αναδιάρθρωση του παραγωγικού μοντέλου με βάση την καινοτομία έχει ως βασικούς στρατηγικούς άξονες:
- Αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας πέραν του κόστους εργασίας, μέσω γνώσης και τεχνολογίας.
- Αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων με βιώσιμες και καινοτόμες λύσεις.
Η μετάβαση της Ελλάδας σε μια οικονομία βασισμένη στην καινοτομία δεν είναι απλώς εφικτή, αλλά αναγκαία. Η αξιοποίηση του υψηλού επιπέδου ανθρώπινου δυναμικού, η ενίσχυση της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και η κατεύθυνση των πόρων σε στρατηγικούς τομείς μπορούν να επανατοποθετήσουν τη χώρα σε έναν ανταγωνιστικό χάρτη που διαρκώς μεταβάλλεται.
Η πρόκληση είναι πολυεπίπεδη – η ευκαιρία, όμως, μοναδική.
