Σήμερα, που η τεχνολογία δεν αποτελεί πολυτέλεια αλλά καθημερινή αναγκαιότητα, η πρόσβαση σε βασικές ηλεκτρονικές συσκευές και υπηρεσίες επικοινωνίας θα έπρεπε να θεωρείται δεδομένη. Ωστόσο, στην Ελλάδα, το κόστος αυτής της πρόσβασης παραμένει υψηλό, ιδίως αν συνεκτιμηθεί με το εισοδηματικό επίπεδο των πολιτών.
Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat επιβεβαιώνουν μια δύσκολη πραγματικότητα, καθώς οι τιμές σε κατηγορίες, όπως τα ηλεκτρονικά είδη και οι τηλεπικοινωνίες, είναι αισθητά αυξημένες σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, ενώ το διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών παραμένει σταθερά καθηλωμένο.
Ξεκινώντας από τις ηλεκτρονικές συσκευές, οι οποίες συνιστούν εργαλείο δουλειάς, μέσο κοινωνικής σύνδεσης και πρόσβασης στην πληροφορία, η Ελλάδα καταγράφει τιμές σημαντικά υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ο σχετικός δείκτης διαμορφώθηκε στις 112 μονάδες, γεγονός που σημαίνει ότι ο καταναλωτής πληρώνει κατά μέσο όρο περίπου 13% περισσότερα για προϊόντα όπως κινητά τηλέφωνα, φορητοί υπολογιστές, τάμπλετ και παρεμφερείς συσκευές. Αυτό το ποσοστό δεν είναι αμελητέο, ειδικά όταν αναλογιστεί κανείς ότι αυτά τα προϊόντα ανανεώνονται όλο και συχνότερα λόγω τεχνολογικής φθοράς, λήξης υποστήριξης ή αλλαγών στις απαιτήσεις των εφαρμογών και υπηρεσιών.
Το πρόβλημα εντείνεται από τη γενικευμένη εξάρτηση του σύγχρονου ανθρώπου από την ψηφιακή τεχνολογία. Από τις τράπεζες και τις δημόσιες υπηρεσίες μέχρι την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία, η συντριπτική πλειονότητα των καθημερινών συναλλαγών και δραστηριοτήτων περνά πλέον μέσα από οθόνες. Σε αυτό το περιβάλλον, η οικονομική δυσκολία απόκτησης ή αντικατάστασης μιας συσκευής δεν αφορά μόνο την «καταναλωτική άνεση», αλλά και την ισότιμη συμμετοχή στην κοινωνική και οικονομική ζωή.
Ακόμη πιο δαπανηρός, όμως, αποδεικνύεται ο τομέας των τηλεπικοινωνιών. Η Ελλάδα καταγράφει μια από τις υψηλότερες τιμές στην ΕΕ για υπηρεσίες, όπως η πρόσβαση στο διαδίκτυο, η κινητή τηλεφωνία και η συνδρομητική τηλεόραση. Ο δείκτης τιμών φτάνει τις 144,1 μονάδες, τιμή αυξημένη κατά 44,1% σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και τρίτη υψηλότερη σε όλη την Ένωση. Μόνο το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο καταγράφουν υψηλότερους δείκτες, όμως πρόκειται για χώρες με σημαντικά ισχυρότερα εισοδηματικά δεδομένα.
Παρά τις επιμέρους τιμολογιακές μειώσεις που έχουν σημειωθεί από τηλεπικοινωνιακούς παρόχους στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, συχνά ως απάντηση σε κοινωνικές πιέσεις και δημόσια διαμαρτυρία, το συνολικό κόστος για τον τελικό χρήστη παραμένει δυσανάλογο. Πολλοί καταναλωτές περιορίζονται σε χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσίες ή αδυνατούν να καλύψουν το κόστος για περισσότερες από μία συνδέσεις, γεγονός που έχει άμεσο αντίκτυπο και στην πρόσβαση των παιδιών στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα σε οικογένειες με περισσότερα μέλη.
Το κεντρικό ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι απλά η ακρίβεια. Είναι το πόσο μεγάλο είναι το χάσμα μεταξύ τιμών και εισοδημάτων. Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα στην Ελλάδα, προσαρμοσμένο ως προς την αγοραστική δύναμη (PPS), βρίσκεται στο 70% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η χώρα κατατάσσεται δεύτερη από το τέλος, πάνω μόνο από τη Βουλγαρία. Αυτή η θέση δεν προκύπτει μόνο από τις στατιστικές, αλλά αντανακλά μια πραγματικότητα που βιώνουν χιλιάδες νοικοκυριά σε καθημερινή βάση, έχοντας την αίσθηση ότι τα χρήματα δεν φτάνουν για τα βασικά.
Η εικόνα επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο όταν εξετάσουμε τα στοιχεία για τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης, δηλαδή την κατηγορία πληθυσμού που θα έπρεπε να έχει τις περισσότερες οικονομικές δυνατότητες. Η αγοραστική δύναμη του μέσου ισοδύναμου μισθού στην Ελλάδα αντιστοιχεί μόλις στο 54% του ευρωπαϊκού μέσου. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και όταν κάποιος εργάζεται με πλήρες ωράριο, μπορεί να αγοράσει λίγο παραπάνω από τα μισά αγαθά και υπηρεσίες που μπορεί να αγοράσει ο μέσος Ευρωπαίος εργαζόμενος. Και όταν οι τιμές σε βασικούς τομείς, όπως οι τηλεπικοινωνίες, είναι οι υψηλότερες στην ΕΕ, η καθημερινότητα γίνεται ένας διαρκής οικονομικός αγώνας.
Το αποτέλεσμα είναι ένα τοπίο όπου ο καταναλωτής βρίσκεται αντιμέτωπος με την επιλογή μεταξύ ποιότητας και επιβίωσης. Πολλοί αναγκάζονται να καθυστερούν αντικαταστάσεις απαραίτητων συσκευών, να «κόβουν» συνδρομές, να περιορίζουν τη χρήση δεδομένων ή ακόμα και να μοιράζονται παροχές εντός του νοικοκυριού για να μειώσουν τα έξοδα. Η τεχνολογία και η συνδεσιμότητα, που αλλού θεωρούνται αυτονόητα δικαιώματα, γίνονται στην Ελλάδα αρκετές φορές πεδία άνισης πρόσβασης.
Αυτή η κατάσταση εγείρει σοβαρά ζητήματα κοινωνικής συνοχής και ψηφιακής ισότητας. Η πολιτεία καλείται όχι μόνο να παρακολουθεί τους δείκτες, αλλά να απαντήσει με ουσιαστικές πολιτικές, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις για βασικά τεχνολογικά προϊόντα, έλεγχο των τιμολογίων στις τηλεπικοινωνίες, ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά και, πάνω απ’ όλα, στρατηγική αύξησης των εισοδημάτων. Γιατί η ανισορροπία μεταξύ τιμής και δυνατότητας πληρωμής δεν είναι θέμα στατιστικής, είναι ζήτημα αξιοπρέπειας, συμμετοχής και τεχνολογικής “ενσωμάτωσης” στις σημερινές απαιτήσεις.
