Οι γεωπολιτικές εντάσεις αναστάτωσαν προσωρινά τις αγορές, αλλά οι επενδυτές εξακολουθούν να θεωρούν τη σύγκρουση περιορισμένη γεωγραφικά. Η άνοδος του πετρελαίου αντανακλά περισσότερο θεμελιώδεις παράγοντες και λιγότερο πανικό, ενώ τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα δεν προσέφεραν την αναμενόμενη «ασφαλή διέξοδο».
Ωστόσο, πίσω από τον θόρυβο του πολέμου, υπήρξαν θετικές ειδήσεις: ο πληθωρισμός παρέμεινε συγκρατημένος, το επιχειρηματικό και καταναλωτικό αίσθημα βελτιώθηκε, και οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έδειξαν σημάδια αποκλιμάκωσης.
Το βασικό μήνυμα: η «αναταραχή» παραμένει κεντρικός άξονας για το 2025. Επιχειρήσεις και επενδυτές δεν πρέπει να αντιδρούν σπασμωδικά, αλλά να επενδύουν στην ανθεκτικότητα — αναπτύσσοντας στρατηγικές που αντέχουν στους κραδασμούς, προσαρμόζονται στις εξελίξεις και εντοπίζουν ευκαιρίες εκεί όπου άλλοι βλέπουν μόνο κινδύνους.
Ο πόλεμος, ενσαρκώνει το ρητό του Mike Tyson: «Όλοι έχουν ένα σχέδιο μέχρι να φάνε την πρώτη γροθιά». Η έκβασή του είναι εγγενώς απρόβλεπτη — ειδικά σε μια εποχή όπου ένα drone αξίας $300 δολαρίων μπορεί να εξουδετερώσει ένα άρμα μάχης αξίας $3 εκατομμυρίων. Γι’ αυτό, η πιο συνετή επιλογή αυτή την εβδομάδα είναι να αποφύγουμε τις προβλέψεις. «Πόσο θα διαρκέσει;» «Πόσες χώρες θα εμπλακούν;» «Τι θα γίνει αν…;»
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές αντιδρούν με επιφύλαξη, και οι μετοχές έχασαν μέρος της δυναμικής τους. Ωστόσο, η εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει ότι οι γεωπολιτικές συγκρούσεις παραμένουν συνήθως περιφερειακές, και αυτό αντανακλάται στις τιμές.
Η κρίση στη Μέση Ανατολή αποτέλεσε δοκιμασία για το κατά πόσο τα αμερικανικά ομόλογα διατηρούν τον ρόλο του «ασφαλούς καταφυγίου». Και τα αποτελέσματα δεν ήταν ενθαρρυντικά για μια οικονομία που σκοπεύει να αντλήσει $10 τρισ. φέτος, ακόμη κι αν η πρόσφατη δημοπρασία 30ετών ομολόγων πήγε καλύτερα απ’ το αναμενόμενο. Ο χρυσός και το πετρέλαιο ενισχύθηκαν, όπως ήταν αναμενόμενο, όμως οι επενδυτές δεν κατευθύνθηκαν μαζικά προς τα 10ετή ομόλογα των ΗΠΑ, τα οποία αυτή τη στιγμή αποδίδουν περίπου 4,5%.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι αγορές τιμολογούν πετρελαϊκό σοκ. Η άνοδος των τιμών πετρελαίου αντανακλά την επιστροφή σε πιο ρεαλιστικά επίπεδα. Τις τελευταίες εβδομάδες το Brent διαπραγματευόταν κοντά στα $60/βαρέλι, ενώ το σημείο ισορροπίας για τον προϋπολογισμό της Σαουδικής Αραβίας βρίσκεται μεταξύ $90-$98. Η Σαουδική Αραβία επέτρεψε την προσωρινή πτώση για λόγους γεωπολιτικής στρατηγικής ή και για να αυξήσει το μερίδιό της στην αγορά. Όμως $30-$40 κάτω από το σημείο ισορροπίας δεν ήταν βιώσιμο για μεγάλο διάστημα.
Και στην πραγματικότητα, η Σαουδική Αραβία είναι ο παράγοντας που θα έπρεπε να παρακολουθούν οι αγορές. Ακόμα και αν διακοπεί η παραγωγή του Ιράν (περίπου 3 εκατ. βαρέλια/ημέρα), η Σαουδική Αραβία έχει τη δυνατότητα να αυξήσει την παραγωγή της από 9 σε 11-12 εκατ. βαρέλια/ημέρα για να καλύψει το κενό.
Ο κύριος κίνδυνος για τις αγορές δεν είναι ο πόλεμος καθαυτός, αλλά το γεγονός ότι επισκίασε θετικές εξελίξεις στην αμερικανική οικονομία.
- Ο δείκτης τιμών καταναλωτή σημείωσε ακόμη μια ήπια άνοδο, στο 2,4%. Παρόλο που δεν περιμένουμε απόλυτη σταθερότητα στον πληθωρισμό (το 1/3 των επιχειρήσεων σχεδιάζει αυξήσεις τιμών και οι τιμές εισροών ανεβαίνουν), τα καλά νέα παραμένουν καλά νέα.
- Η επιχειρηματική εμπιστοσύνη ενισχύθηκε, με τις εταιρείες να στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε φορολογικά ζητήματα και πιθανές ελαφρύνσεις.
- Οι καταναλωτές εμφανίστηκαν πιο αισιόδοξοι, ενώ οι πληθωριστικές προσδοκίες υποχώρησαν ελαφρώς. Αν και απέχουν από τα επιθυμητά επίπεδα για τη Fed, η μεταβολή είναι θετική.
Αναλογιζόμενοι το Brexit, γνωρίζουμε ότι η αποφυγή ενός αρχικού σοκ δεν ισοδυναμεί με την επιστροφή μακροπρόθεσμης αισιοδοξίας. Όμως οι επιχειρήσεις έχουν περισσότερες δυνατότητες προσαρμογής όταν η επιβράδυνση είναι σταδιακή – οι απότομες διαταραχές είναι το βασικό πρόβλημα. Άρα, πρόκειται και πάλι για θετική εξέλιξη.
Και υπάρχει και τέταρτο σημείο. Οι ΗΠΑ και η Κίνα φαίνεται να αντιλαμβάνονται ότι ένας εμπορικός πόλεμος πλήττει και τις δύο πλευρές. Οι πρόσφατες αναφορές μιλούν για πιθανή συμφωνία: η Κίνα θα επιτρέψει εκ νέου τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, ενώ θα αποκτήσει πρόσβαση στον Αμερικανό καταναλωτή, έστω με επιλεγμένους δασμούς.
Η «αναταραχή» παραμένει ένας από τους κεντρικούς θεματικούς άξονες για το 2025. Οι εμπορικές διενέξεις δεν συνιστούν κρίση, αλλά πρόκληση για το οικονομικό μοντέλο. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να απορροφήσουν επενδυτικούς και μακροοικονομικούς κραδασμούς. Αναμένουμε μεταβλητότητα – όχι μονόδρομους. Οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές δεν πρέπει να εξάγουν πρόωρα συμπεράσματα, είτε θετικά είτε αρνητικά. Αντίθετα, χρειάζονται στρατηγική ανθεκτικότητα και αντι-ευθραυστότητα. Να αξιοποιούν τις θετικές ειδήσεις, και να αντιμετωπίζουν τις αρνητικές με αναλυτική ψυχραιμία – όχι με πανικό.
* Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι Chief Economist της Forvis Mazars Financial Planning UK
