Ο κλάδος της μόδας στην Ευρώπη βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με μια κρίση διαρκείας, καθώς τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (EEA) για το 2022 επιβεβαιώνουν την ανησυχητική κλίμακα των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων: σχεδόν 7 εκατ. τόνοι δημιουργήθηκαν μέσα σε έναν μόνο χρόνο στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., ποσότητα που αντιστοιχεί σε 16 κιλά ανά άτομο.
Η ραγδαία αύξηση των αποβλήτων συνδέεται άμεσα με την «fast fashion», ένα επιχειρηματικό μοντέλο που βασίζεται στην παραγωγή φθηνών, συχνά χαμηλής ποιότητας ενδυμάτων, τα οποία αγοράζονται και απορρίπτονται με ταχύτητα. Οι συνέπειες για το περιβάλλον είναι εκτεταμένες, από την υπερκατανάλωση φυσικών πόρων μέχρι τη διάχυση μικροπλαστικών και την αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Fast fashion και κοινωνία: Μια αναπόφευκτη σύγκρουση
Η καταναλωτική συμπεριφορά των Ευρωπαίων αλλάζει με πρωτοφανή ρυθμό. Το 2022, κάθε πολίτης της Ε.Ε. αγόρασε κατά μέσο όρο 19 κιλά ρούχων, παπουτσιών και υφασμάτων, με την πλειονότητα αυτών να προέρχεται από ταχείες αλυσίδες παραγωγής. Τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες που εντείνουν την τάση αυτή:
- Η διαθεσιμότητα οικονομικών επιλογών από αλυσίδες fast fashion
- Οι αγορές μέσω διαδικτύου, που μειώνουν τα εμπόδια πρόσβασης
- Η πίεση των social media και των συνεχών τάσεων
Το αποτέλεσμα είναι ότι μόλις το 15% των κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων ανακυκλώνεται ή επαναχρησιμοποιείται. Το υπόλοιπο καταλήγει σε χωματερές ή καίγεται, με σημαντικό κόστος για το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους.
Η ευρωπαϊκή απάντηση
Σε απάντηση της αυξανόμενης περιβαλλοντικής πίεσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση προχωρά στη θέσπιση αυστηρότερων πολιτικών για την κυκλική οικονομία στον κλάδο της μόδας. Κεντρικοί άξονες του πλαισίου είναι:
- Υποχρεωτική χωριστή συλλογή κλωστοϋφαντουργικών αποβλήτων έως το 2025 σε όλα τα κράτη-μέλη.
- Δημιουργία οικολογικών σχεδιαστικών προτύπων, με έμφαση στην αντοχή και την ανακυκλωσιμότητα των προϊόντων.
- Κίνητρα για επαναχρησιμοποίηση, επιδιόρθωση και ενοικίαση ρούχων, με στόχο τον περιορισμό του βραχύβιου κύκλου ζωής τους.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές εντάσσονται στο ευρύτερο σχέδιο της Ε.Ε. για μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία έως το 2050, ενώ ενισχύονται από κοινοτικά προγράμματα και επενδύσεις σε τεχνολογίες ανακύκλωσης και βιώσιμης παραγωγής.
Η ατομική ευθύνη
Η αλλαγή δεν μπορεί να επέλθει μόνο από τις θεσμικές παρεμβάσεις. Η συμμετοχή των πολιτών είναι κρίσιμη. Οι ειδικοί προτείνουν απλές πρακτικές που μπορούν να μειώσουν το αποτύπωμα της μόδας στην καθημερινότητά μας:
- Επιλέγουμε λιγότερα και καλύτερα: Επενδύουμε σε ποιοτικά, διαχρονικά κομμάτια, αντί για εποχικές τάσεις.
- Δίνουμε δεύτερη ζωή στα ρούχα: Μέσω δωρεάς, ανταλλαγής ή ανακύκλωσης.
- Στηρίζουμε βιώσιμα brands: Επιχειρήσεις με διαφάνεια, ηθική παραγωγή και περιορισμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Το υπάρχον μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ρούχων δεν είναι βιώσιμο. Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε θα επενδύσει σε μία πράσινη κλωστοϋφαντουργία με έμφαση στην καινοτομία, την κυκλικότητα και την περιβαλλοντική υπευθυνότητα, είτε θα συνεχίσει να πνίγεται κυριολεκτικά στα απόβλητα του υπερκαταναλωτισμού.
Η fast fashion έχει ημερομηνία λήξης. Το ερώτημα είναι αν οι καταναλωτές, οι επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις θα δράσουν έγκαιρα ή αν θα επιτρέψουν να χαθεί άλλος πολύτιμος χρόνος.
