… Η επιστήμη θέλει να δει. Όχι το μέλλον – τουλάχιστον όχι ακόμη – αλλά αυτό που πάντα ήταν εδώ και δεν το αντιλαμβανόμασταν. Για πρώτη φορά, φακοί επαφής μάς υπόσχονται “super vision”, όχι μεταφορικά, αλλά κυριολεκτικά: όραση στο υπέρυθρο. Ορατό το αόρατο.
Βιο-LED στο μάτι ή οι φακοί που μετατρέπουν το αόρατο σε ορατό
Φαίνεται πως οι επιστήμονες στην Κίνα αποφάσισαν να πάρουν το σενάριο του Iron Man, να το περάσουν από νανοτεχνολογική φυγόκεντρο και να το φορέσουν κυριολεκτικά στο μάτι. Ο καθηγητής Τιαν Σουέ και η ομάδα του στο Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας ανέπτυξαν φακούς επαφής με ενσωματωμένα σωματίδια ανοδικής μετατροπής, που μετατρέπουν την υπέρυθρη ακτινοβολία σε ορατό φως. Δεν πρόκειται για κάποιο ογκώδες κράνος νυχτερινής όρασης, ούτε για κάποιο gadget που συνδέεται στο αυτί. Είναι φακοί. Διαφανείς. Και το σημαντικότερο; Δεν χρειάζονται μπαταρία. Η τεχνολογία τους βασίζεται σε νανοσωματίδια που, αν ήταν λίγο πιο μικρά, θα χωρούσαν και στο όνειρο ενός μυρμηγκιού.
Τα σωματίδια αυτά απορροφούν υπέρυθρο φως και το μετατρέπουν σε ορατό, χαρίζοντας στον χρήστη κάτι σαν “βιο-LED” ματιά. Το ανθρώπινο μάτι, περιορισμένο στα 400-700 νανόμετρα, βλέπει το 0,01% του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Όχι, αυτό δεν είναι ποσοστό εξέτασης πρώτου έτους Φυσικής που γράψατε άσχημα. Είναι το ποσοστό του σύμπαντος που αντιλαμβάνεστε με τα μάτια σας. Οπότε τώρα, με τους νέους φακούς, ανοίγει ένα μικρό ακόμα παράθυρο. Για την ώρα, ένα φιλτραρισμένο υπέρυθρο. Ήδη έχει αποδειχθεί πως πάνω από το 50% της ηλιακής ενέργειας που φτάνει στη Γη είναι υπέρυθρη. Δηλαδή βλέπουμε λιγότερο από τα μισά φώτα της ημέρας. Καθόλου ευγενικό εκ μέρους της φύσης. Ήρθε η ώρα για μια μικρή… επιστημονική εκδίκηση.
Η νανοτεχνολογία στα βλέμμα μας
Προηγούμενα πειράματα περιλάμβαναν έγχυση νανοσωματιδίων κάτω από τον αμφιβληστροειδή σε ποντίκια. Ναι, ήταν ακραίο. Ναι, ήταν επιστημονικά ενδιαφέρον. Όχι, δεν πέρασε το crash test της κοινής λογικής για ανθρώπινη χρήση. Οι φακοί επαφής, όμως, προσφέρουν πλέον μια μη επεμβατική, φορητή, καθημερινή δυνατότητα. Η εμπειρία χρήσης παρουσιάζει, πάντως, μερικά παράδοξα. Σε δοκιμές, οι συμμετέχοντες έβλεπαν το υπέρυθρο καλύτερα με κλειστά μάτια. Όχι γιατί ξαφνικά έγιναν νίντζα. Αλλά επειδή τα βλέφαρα κόβουν το ορατό φως – τον «οπτικό θόρυβο» – και αφήνουν να περάσει περισσότερο υπέρυθρο. Με λίγα λόγια: το μέλλον μπορεί να το δεις με τα μάτια κλειστά. Κανονικά αυτό το λένε ποίηση. Εδώ, το λένε φωτοφυσική! Στο οικονομικό σκέλος, η αγορά της επαυξημένης όρασης και της τεχνολογίας wearable optics υπολογίζεται να ξεπεράσει τα 15 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2030.
Η εφαρμογή τέτοιων φακών δεν περιορίζεται στη στρατιωτική χρήση ή στην παρακολούθηση θερμών σωμάτων – όπου οι κάμερες υπέρυθρων έχουν ήδη κερδίσει τον πόλεμο της αγοράς. Οι δυνατότητες αγγίζουν την ιατρική, την αρχαιολογία, την αστρονομία, τη γεωργία ακριβείας, και – γιατί όχι – τη νυχτερινή έξοδο. Φανταστείτε να διαβάζετε θερμικά ίχνη σε μουσεία, ή να εντοπίζετε διαρροές θερμότητας στα κτήρια απλώς περπατώντας στον δρόμο. Αλλά και πιο προσωπικά: οι ερευνητές δεν παραλείπουν να αναφέρουν την πιθανή χρήση από άτομα με αχρωματοψία, προσφέροντάς τους μια νέα μορφή χρωματικής εμπειρίας. Για πρώτη φορά, η φράση «βλέπω τον κόσμο αλλιώς» γίνεται κυριολεκτική υπόθεση.
Οι φακοί όρασης του μέλλοντος είναι επανάσταση στην τεχνολογία
Η τρέχουσα τεχνολογία έχει τους περιορισμούς της. Δεν καλύπτει ακόμη τα μήκη κύματος που εκπέμπουν τα θερμά σώματα του περιβάλλοντος (μακρινό υπέρυθρο), ενώ δεν είναι ακόμη αρκετά ευαίσθητη για να «σκανάρει» παθητικά υπέρυθρη ενέργεια. Θέλουμε περισσότερα νανοσωματίδια, πιο αποδοτικά, πιο φωτεινά. Θέλουμε την πλήρη μεταμόρφωση του ανθρώπινου βλέμματος. Και κάπως έτσι, ο άνθρωπος – με μάτια πλέον οπλισμένα – μετατρέπεται σε έναν νέο Περσέα, όχι απέναντι σε Μέδουσες, αλλά απέναντι στην ίδια του την άγνοια. Όχι με ασπίδα-καθρέφτη, αλλά με φακούς που βλέπουν στο σκοτάδι. Οι σύγχρονοι ήρωες δεν φορούν κάπες. Μπορεί, όμως, να φορούν φακούς.
Η επιστήμη, στην πιο ποιητική και πρακτική της στιγμή, μας προτείνει κάτι περισσότερο από μια νέα τεχνολογία. Μας λέει ότι ο κόσμος που βλέπουμε δεν είναι ολόκληρος. Και μας δίνει, σιγά σιγά, τα εργαλεία να τον δούμε όπως είναι. Όχι όπως νομίζουμε. Τειρεσίας approved.
