Όσο ο Donald Trump προχωρά τον εμπορικό πόλεμο και κάνει λόγο για πιθανή αποπομπή του προέδρου της Fed, Jerome Powell, οι αναλυτές παρακολουθούν στενά τα στοιχεία και μεταφράζουν κάθε πτώση των χρηματιστηρίων και την παραμικρή άνοδο του πληθωρισμού ως ένδειξη φθοράς. Αν όμως κάνουν ένα βήμα πίσω, ίσως παρατηρήσουν ότι στην οικονομία επικρατεί μία ηρεμία.
Σύμφωνα με τον Economist, η παγκόσμια τάξη «ταρακουνήθηκε» από λαϊκιστές, απολυταρχίες και πολέμους την τελευταία δεκαετία. Κι όμως, σε αυτή τη φάση η διεθνής οικονομία παραμένει ακλόνητα ισχυρή. Πλην της σύντομης ύφεσης κατά την πανδημία, το παγκόσμιο ΑΕΠ αναπτύσσεται με έναν αξιοπρεπή ετήσιο ρυθμό περίπου 3% από το 2011. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, η ανεργία είναι κοντά σε ιστορικό χαμηλό, ενώ ο αμερικανικός S&P 500 και ο παγκόσμιος δείκτης MSCI είναι κοντά σε επίπεδα ρεκόρ.
Αυτή η ανθεκτικότητα είναι αξιοθαύμαστη, σημειώνει ο Economist. Σημαίνει ότι οι δύο μάστιγες της ύφεσης και της ανεργίας περιορίστηκαν. Το πρόβλημα τώρα είναι ότι αυξάνονται οι απειλές και δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις δεν αναγνωρίζουν την ανθεκτικότητα αυτή, υποτιμούν τις βασικές πηγές της οικονομικής ισχύος.
Για να εντοπίσει κανείς τον κίνδυνο, αξίζει να κοιτάξει στους πυλώνες αυτής της μακράς περιόδου ανάπτυξης. Μετά την οικονομική κρίση, οι πλούσιες κυβερνήσεις αποφάσισαν ότι η δημοσιονομική στήριξη ήταν ο καλύτερος τρόπος αποφυγής των οικονομικών προβλημάτων και τα χαμηλά επιτόκια χαμήλωναν το κόστος των παρεμβάσεων. Στο μεταξύ, βελτιώθηκε και η πολιτική στις αναδυόμενες οικονομίες, καθώς τα μέτρα που πήραν κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις βοήθησαν στην αποφυγή των κρίσεων χρέους.
Η ζήτηση σταθεροποιήθηκε και η προμήθεια έγινε όλο και πιο ευέλικτη. Παρότι στην πανδημία οι αρχικές ελλείψεις μασκών και τσιπ έδειξαν στους πολιτικούς ότι οι αγορές δεν είναι αξιόπιστες, τελικά ανταποκρίθηκαν γρήγορα. Ενδεικτικά, τα αντισηπτικά παράγονταν σε τεράστιες ποσότητες και οι αποστολές τσιπ εκτινάχθηκαν το 2021.
Ετσι, σύμφωνα με τον Economist, το ανησυχητικό σημείο τώρα είναι ότι οι πυλώνες της ανθεκτικότητας δέχονται πλήγματα. Το κόστος των πολιτικών ακτιβισμού αυξάνονται. Επίσης, οι πολιτικοί στις ανεπτυγμένες οικονομίες ξόδεψαν πάνω από 10% του ΑΕΠ για στήριξη της ζήτησης από την πανδημία. Στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις έδωσαν επιπλέον 3% κατά μέσο όρο για την ενεργειακή κρίση. Τα επιτόκια για το 10ετές κρατικό χρέος διαμορφώνονται τώρα κατά μέσο όρο στο 3,7% από 1% στην πανδημία.
Κι όμως επειδή οι ψηφοφόροι περιμένουν όλο και περισσότερο μία κρατική παρέμβαση και τα χρέη σκαρφαλώνουν. Ενδεικτικά, παρά την ανάπτυξη πέρυσι, οι ΗΠΑ είχαν έλλειμμα 7% του ΑΕΠ. Η προσπάθεια της Βρετανίας να μειώσει τα επιδόματα αναπηρίας είχαν ως αποτέλεσμα μία σύγκρουση εντός της κυβέρνησης. Οι μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα της Γαλλίας φαίνονται αντίστοιχα καταδικασμένες. Με κάθε αύξηση του δημοσιονομικού βάρους σήμερα, περιορίζεται η δυνατότητα των κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν την επόμενη δυσκολία.
Επιπλέον, η εμβέλεια της κρατικής προστασίας εκτείνεται πλέον και στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Οι τιμές παίζουν κρίσιμο ρόλο στην οικονομία, στέλνοντας μηνύματα για το τι βρίσκεται σε έλλειψη και τι σε υπερπροσφορά. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις προσπαθούν να τις εξομαλύνουν προς όφελος των καταναλωτών και των θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με τον Economist, όμως, αυτά καθιστούν τις αλυσίδες προσφορές πιο ευάλωτες.
Πάντως, η ιστορία δείχνει ότι οι οικονομίες δεν παραμένουν για πάντοτε σταθερές. Οσο περισσότερο διαρκεί μία περίοδος ανάπτυξης, τόσο περισσότεροι οι πολιτικοί, οι επενδυτές και οι εταιρείες παίρνουν ρίσκα, επισπεύδοντας την πτώση της. Στα μέσα Ιουλίου, ο Trump είπε ότι είναι ιδιαίτερα απίθανο να απολύσει τον Powell. Αν όμως αλλάξει γνώμη, υποτιμώντας την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, η ανθεκτικότητα της τελευταίας δεκαετίας θα δοκιμαστεί. Η οικονομία ναι μεν έχει προκαλέσει εκπλήξεις μέχρι στιγμής, αλλά αρχίζουν να δοκιμάζονται οι αντοχές της.
