Με την έναρξη του 2025, τέθηκε σε ισχύ ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας για τις προσφορές και τις προωθητικές ενέργειες στα ταχυκίνητα καταναλωτικά αγαθά. Σκοπός του είναι ο περιορισμός παραπλανητικών πρακτικών, προστατεύοντας τους καταναλωτές και διασφαλίζοντας διαφάνεια στις συναλλαγές.
Οι αλλαγές επικεντρώνονται στη μείωση της εξάρτησης των αλυσίδων σούπερ μάρκετ από τις προσφορές, όπως το “1+1 δώρο” και οι εκπτώσεις. Αντί για πακέτα προσφορών, τα προϊόντα θα πωλούνται στη μειωμένη τιμή, χωρίς πρόσθετα τεμάχια. Η εφαρμογή του Κώδικα θα συνοδεύεται από αυστηρούς ελέγχους από τη ΔΙΜΕΑ και επιβολή προστίμων για παραβάσεις.
Επαρκούν τα μέτρα για τη μείωση των τιμών;
Παρά τις προθέσεις της κυβέρνησης, ορισμένοι ειδικοί της αγοράς θεωρούν ότι η αποτελεσματικότητα των μέτρων είναι περιορισμένη. Οι καταναλωτές, όπως δείχνουν έρευνες, δεν εξετάζουν τόσο τις τιμές ανά μονάδα προϊόντος, αλλά την τελική αξία του καλαθιού τους.
Στην ελληνική αγορά, η κουλτούρα των προσφορών είναι βαθιά ριζωμένη. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), μεγάλο μέρος των πωλήσεων βασίζεται σε προσφορές:
- Γιαούρτι: 68% των πωλήσεων υπό καθεστώς προώθησης
- Γάλα υψηλής παστερίωσης: 50%
- Μπισκότα: 78%
Οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου τονίζουν ότι η ελεύθερη αγορά έχει τη δυνατότητα αυτορρύθμισης και ότι τα περιοριστικά μέτρα ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τον ανταγωνισμό. Υποστηρίζουν πως, εάν οι προσφορές περιοριστούν, οι τιμές θα αυξηθούν, επιβαρύνοντας τους καταναλωτές.
Πόσο ωφελείται ο καταναλωτής;
Η πραγματική μείωση τιμών είναι ένα ζητούμενο που παραμένει. Παρά τις προσπάθειες ελέγχου, η συνολική αξία των αγορών φαίνεται να αυξάνεται. Η γενικευμένη άνοδος του πληθωρισμού τα τελευταία δυόμισι χρόνια, με μέσο όρο αύξησης τιμών έως και 30%, έχει ήδη επιβαρύνει τους καταναλωτές.
Ένα άλλο ερώτημα είναι κατά πόσο οι καταναλωτές μπορούν να αντιληφθούν τη διαφορά στις τιμές. Οι περισσότεροι βασίζονται στην τελική αξία του καλαθιού και όχι σε συγκρίσεις ανά προϊόν ή μήνα.
Υπάρχει ελπίδα για ουσιαστικές αλλαγές;
Οι κυρώσεις και τα πρόστιμα που συνοδεύουν τις παραβάσεις του Κώδικα Δεοντολογίας αποτελούν ένα εργαλείο πίεσης για συμμόρφωση. Ωστόσο, απαιτούνται πιο μακροπρόθεσμες πολιτικές που να ενισχύουν τον ανταγωνισμό και να στοχεύουν στη μείωση κόστους παραγωγής και διανομής.
Αν και τα μέτρα επικεντρώνονται στην προστασία του καταναλωτή, η επικοινωνιακή τους διάσταση συχνά υπερτερεί της πρακτικής αποτελεσματικότητας. Ο έλεγχος της ακρίβειας απαιτεί συντονισμένη δράση και όχι αποσπασματικές παρεμβάσεις.
