Η γλωσσική ανάπτυξη αποτελεί θεμέλιο λίθο για την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική εξέλιξη του παιδιού. Η παρακολούθηση των αναπτυξιακών ορόσημων στην επικοινωνία και τον λόγο μάς επιτρέπει να κατανοήσουμε πώς εξελίσσεται το παιδί και να εντοπίσουμε πιθανές δυσκολίες έγκαιρα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να δούμε την ανάπτυξη μέσα από μια ολιστική ματιά που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο τα επιμέρους χαρακτηριστικά του λόγου αλλά και τον τρόπο ζωής στο σπίτι, την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και την προσωπικότητα του ίδιου του παιδιού.
Η αφίσα του CPLOL (Comité Permanent de Liaison des Orthophonistes/Logopèdes de l’Union Européenne) για την πρόληψη του λόγου δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Λογοθεραπείας, η οποία καθιερώθηκε το 2004 και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου. Η αφίσα αυτή αποτελεί ένα από τα εργαλεία ευαισθητοποίησης που σχεδιάστηκαν για την προώθηση της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης σε θέματα λόγου και επικοινωνίας. Είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο για να μας βοηθήσει να δούμε σε τι στάδιο βρίσκεται ίσως το παιδί μας και αν χρειάζεται να γίνει κάποια αξιολόγηση έτσι ώστε να δοθούν οδηγίες αλλά και ίσως να ξεκινήσει πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης.
Ιεράρχηση αναγκών & παρεμβάσεων: Η παρατήρηση της επικοινωνίας γίνεται σε πολλά επίπεδα: κατανόηση, έκφραση, άρθρωση, ροή λόγου, κοινωνική χρήση. Σε κάθε παιδί, η ιεράρχηση των αναγκών διαφοροποιείται. Για παράδειγμα, σε ένα παιδί που δεν έχει αναπτύξει καθόλου λειτουργική επικοινωνία, το ζητούμενο δεν είναι η σωστή άρθρωση αλλά η έναρξη επικοινωνιακών προθέσεων. Η παρέμβαση πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να βασίζεται στις προτεραιότητες της ανάπτυξης.
Ολιστική προσέγγιση στην ανάπτυξη: Η ομιλία δεν αναπτύσσεται σε απομόνωση. Συνοδεύει τη συναισθηματική ωρίμανση, τη γνωστική ανάπτυξη και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Ένα παιδί που δεν νιώθει ασφάλεια, που δεν έχει εμπειρίες παιχνιδιού, που δεν εκτίθεται σε ποιοτική γλωσσική αλληλεπίδραση, είναι πιθανό να εμφανίσει καθυστέρηση λόγου. Γι’ αυτό, η αξιολόγηση και η υποστήριξη του παιδιού πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το σύνολο των εμπειριών και του περιβάλλοντός του.
Τι συμβαίνει στο σπίτι – Ο ρόλος των γονέων: Το σπίτι είναι το πρώτο σχολείο. Οι συνήθειες που καλλιεργούνται εκεί είναι καθοριστικές. Ο καθημερινός διάλογος, η ανάγνωση βιβλίων, η αποφυγή υπερβολικής έκθεσης σε οθόνες, η εμπλοκή του παιδιού στις δραστηριότητες της οικογένειας, ενισχύουν τη γλωσσική ανάπτυξη. Οι γονείς είναι οι βασικοί συνομιλητές και πρότυπα του παιδιού.
Αυτονομία & προσωπικότητα του παιδιού: Κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό και στυλ επικοινωνίας. Ο λόγος είναι το εργαλείο του παιδιού για να εκφράσει επιθυμίες, να διεκδικήσει, να πειραματιστεί. Η ενίσχυση της αυτονομίας (π.χ. να επιλέξει τι θέλει, να εκφραστεί χωρίς διακοπές, να του δίνεται χώρος και χρόνος να εκφραστεί χωρίς να μιλάνε άλλοι για εκείνο) και η ενθάρρυνση της πρωτοβουλίας ενισχύουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας και της γλωσσικής ταυτότητας. Η ενεργή και ισότιμη συμμετοχή του παιδιού σε θέματα σπιτιού συμβάλλει ιδιαίτερα και στην δυνατότητα να μάθει από νωρίς να αναλαμβάνει ευθύνες αλλά και να επιλύει πιθανά προβλήματα στην καθημερινή ζωή.
Συμπεράσματα – πρακτικές συμβουλές
- Μην συγκρίνετε το παιδί με άλλα – κοιτάξτε τη δική του πορεία.
- Αναζητήστε υποστήριξη όταν υπάρχει ανησυχία – η πρώιμη παρέμβαση είναι καθοριστική.
- Επικοινωνήστε καθημερινά, όχι μόνο με λέξεις αλλά με βλέμμα, χειρονομίες, αγκαλιές.
- Υποστηρίξτε το παιδί σε όλα τα επίπεδα – όχι μόνο στον λόγο αλλά και στο παιχνίδι, στις κοινωνικές σχέσεις, στη συναισθηματική του έκφραση.
- Δώστε προτεραιότητα στην αυτονομία του για να μπορεί να νιώθει ασφαλής ως προσωπικότητα σταδιακά και να μπορεί να εκφράζεται αυτόνομα
- Στο σύνδεσμο μπορείτε να βρείτε σχετικά φυλλάδια ενημέρωσης αλλά και ερωτηματολόγια που μπορούν να σας βοηθήσουν ως ένα πρώτο βήμα:
Με αγάπη, συνέπεια και συνεργασία, μπορούμε να ενισχύσουμε ουσιαστικά τη γλωσσική ανάπτυξη και τη γενικότερη ευημερία του παιδιού.
