Η εικόνα των πληρωμών στην Ευρωζώνη αλλάζει ραγδαία, καθώς οι πολίτες απομακρύνονται σταθερά από τη χρήση μετρητών και στρέφονται μαζικά σε ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής, με κυρίαρχο εργαλείο την τραπεζική κάρτα.
Η τάση αυτή αποτυπώνεται τόσο στη συνολική αύξηση των συναλλαγών χωρίς μετρητά όσο και στην παράλληλη συρρίκνωση του δικτύου των αυτόματων ταμειακών μηχανών. Τα στοιχεία προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και αφορούν την περίοδο του δεύτερου εξαμήνου του 2024. Οι κάρτες πληρωμών διατηρούν τη δεσπόζουσα θέση τους στο ευρωπαϊκό τοπίο των συναλλαγών, ενισχύοντας την ψηφιακή συμπεριφορά των καταναλωτών και διαμορφώνοντας νέα πρότυπα στον τρόπο καθημερινών αγορών και πληρωμών.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024, ο συνολικός αριθμός των πληρωμών χωρίς τη χρήση μετρητών στην Ευρωζώνη αυξήθηκε σε 77,6 δισεκατομμύρια, σημειώνοντας άνοδο 8,6% σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του προηγούμενου έτους. Η συνολική αξία αυτών των πληρωμών διαμορφώθηκε στα 116,9 τρισεκατομμύρια ευρώ, καταγράφοντας αύξηση 3,8%. Από αυτό το σύνολο, πάνω από το μισό, συγκεκριμένα το 57%, αφορά πληρωμές που έγιναν μέσω καρτών, γεγονός που υπογραμμίζει την πρωτοκαθεδρία τους. Ακολουθούν οι τραπεζικές μεταφορές, που αντιστοιχούν στο 21%, οι άμεσες χρεώσεις με ποσοστό 15% και οι πληρωμές με ηλεκτρονικό χρήμα με 6%.
Η συνεχής ενίσχυση της χρήσης καρτών επιβεβαιώνεται και από τον αριθμό των καρτών πληρωμής σε κυκλοφορία, ο οποίος στο τέλος του εξαμήνου έφτασε τα 750 εκατομμύρια, αυξημένος κατά 8,2% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2023. Η αναλογία καρτών ανά κάτοικο στην Ευρωζώνη διαμορφώνεται πλέον στις 2,1 κάρτες ανά άτομο, στοιχείο που αναδεικνύει την πολλαπλότητα των ψηφιακών μέσων που χρησιμοποιεί ο σύγχρονος Ευρωπαίος καταναλωτής. Παράλληλα, η μέση αξία ανά συναλλαγή με κάρτα υπολογίζεται στα 39 ευρώ, ενδεικτική της ευρείας χρήσης των καρτών και για μικρότερες, καθημερινές αγορές.
Ακόμα πιο εντυπωσιακή είναι η αύξηση των ανέπαφων πληρωμών, οι οποίες αναδείχθηκαν σε βασικό κανάλι για τις καθημερινές συναλλαγές. Οι ανέπαφες πληρωμές με κάρτα αυξήθηκαν κατά 15,5% φτάνοντας τις 29,5 δισεκατομμύρια, ενώ η συνολική αξία τους ανήλθε στα 0,8 τρισεκατομμύρια ευρώ, με άνοδο 15,1%. Η αυξημένη ταχύτητα, η ευκολία και η αποδοχή των ανέπαφων συναλλαγών από τους εμπόρους, καθώς και η εξοικείωση του κοινού με την τεχνολογία, έχουν καταστήσει αυτή τη μορφή πληρωμής την πιο διαδεδομένη σε μεγάλο μέρος των καταναλωτών.
Ωστόσο, η πρόοδος του ψηφιακού χρήματος συνοδεύεται και από την υποχώρηση της φυσικής παρουσίας μετρητών, όπως αποτυπώνεται στην πτωτική πορεία του αριθμού των ATM. Στο τέλος του δεύτερου εξαμήνου του 2024, ο αριθμός των αυτόματων ταμειακών μηχανών στην Ευρωζώνη είχε περιοριστεί στις περίπου 253.700 μονάδες, μειωμένος κατά 3,1% σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2023. Από αυτές, το ένα τρίτο περίπου, δηλαδή το 33%, ήταν εξοπλισμένο για να δέχεται ανέπαφες συναλλαγές, στοιχείο που επιβεβαιώνει τη μετατόπιση ακόμη και αυτών των παραδοσιακών υποδομών σε πιο σύγχρονες μορφές λειτουργίας.
Η συρρίκνωση του δικτύου ATM δεν αφήνει αδιάφορη την ελληνική πραγματικότητα, όπου αρκετές τράπεζες προχωρούν σταδιακά σε περιορισμό των σημείων εξυπηρέτησης, ακόμη και σε περιοχές όπου υπάρχει μόνο ένα διαθέσιμο μηχάνημα. Η εξέλιξη αυτή έχει προκαλέσει εύλογες αντιδράσεις, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, όπου η πρόσβαση σε μετρητά παραμένει αναγκαία για μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η συζήτηση γύρω από τις χρεώσεις σε αναλήψεις από ΑΤΜ έχει αναζωπυρωθεί το τελευταίο διάστημα, μετά τις δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών περί κατάργησης των σχετικών χρεώσεων για τις τράπεζες που συμμετέχουν στο διατραπεζικό σύστημα ΔΙΑΣ, με στόχο την ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των πολιτών σε βασικές τραπεζικές υπηρεσίες.
Σημαντική είναι και η αύξηση των τερματικών αποδοχής καρτών στις επιχειρήσεις, καθώς το σύνολο των POS στην Ευρωζώνη ανήλθε σε περίπου 20,7 εκατομμύρια μονάδες, αυξημένο κατά 7,9% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το 92% αυτών των συσκευών υποστηρίζουν πλέον ανέπαφες πληρωμές, στοιχείο που καθιστά την τεχνολογία αυτή σχεδόν καθολικά αποδεκτή στα σημεία λιανικής. Οι καταναλωτές μπορούν να πραγματοποιούν τις αγορές τους γρήγορα, με ασφάλεια και χωρίς την ανάγκη φυσικής επαφής με μηχανές ή χαρτονομίσματα.
Συνολικά, το οικοσύστημα των πληρωμών λιανικής στην Ευρωζώνη φαίνεται να μετασχηματίζεται με μεγάλη ταχύτητα. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024, περίπου 56,1 δισεκατομμύρια συναλλαγές διεκπεραιώθηκαν μέσω των συστημάτων πληρωμών λιανικής, συνολικής αξίας 26,4 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Ο αριθμός αυτός δεν αποτυπώνει μόνο την ενίσχυση της ψηφιακής οικονομίας, αλλά και τη σταδιακή εδραίωση ενός νέου τρόπου συναλλαγής που τείνει να καταστήσει τη χρήση μετρητών μια εναλλακτική και όχι, πια, τη βασική επιλογή.
