Του Kolawole Samuel Adebayo
Τον Ιούλιο του 2025, ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης γνώριζε έναν από τους πιο σφοδρούς καύσωνες των τελευταίων ετών. Στην Ισπανία και τη Γαλλία, τα θερμόμετρα ξεπέρασαν τους 40°C για πολλές ημέρες, ενώ το ηλεκτρικό δίκτυο “λύγιζε” κάτω από τη ραγδαία αύξηση της ζήτησης. Σύμφωνα με το think tank Ember, η ημερήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε έως και 14% κατά τη διάρκεια της κορύφωσης του καύσωνα. Μόλις μερικούς μήνες νωρίτερα, μια γενικευμένη διακοπή ρεύματος είχε αφήσει εκατομμύρια ανθρώπους σε Ισπανία και Πορτογαλία χωρίς ρεύμα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης – με τα ενεργοβόρα κέντρα δεδομένων και τις συνεχώς αυξανόμενες υπολογιστικές ανάγκες – δεν μοιάζει απλώς με ένα τεχνολογικό θαύμα. Μοιάζει επίσης με μια επερχόμενη κρίση.
Κάθε νέος τίτλος στα ΜΜΕ για πρόοδο της ΤΝ συνοδεύεται από ένα αόρατο κύμα – ένα υπόγειο κύμα ηλεκτρικής ενέργειας και νερού που δοκιμάζει σιωπηλά τα δίκτυα μας που βρίσκονται ήδη στα όρια τους. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA), η παγκόσμια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από κέντρα δεδομένων αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030, με την ΤΝ να είναι ο βασικός μοχλός αυτής της αύξησης. Όμως δεν μπορούν όλες οι χώρες να ανταποκριθούν. Και δεν παράγεται όλη η ενέργεια με τον ίδιο τρόπο.
Η ενεργειακή στροφή πίσω από την ανάπτυξη της ΤΝ
Η έκρηξη της τεχνητής νοημοσύνης δεν μεταμορφώνει μόνο τον χώρο της τεχνολογίας: αλλάζει και την ίδια τη μορφή των υποδομών του πλανήτη. Τα μεγάλης κλίμακας μοντέλα – τα θεμέλια της γενετικής ΤΝ που χρησιμοποιούμε σήμερα – έχουν τεράστιες απαιτήσεις σε ενέργεια και χρειάζονται τεράστιες ποσότητες νερού για την ψύξη τους. Για παράδειγμα, ερευνητές του MIT αναφέρουν ότι “η υπολογιστική ισχύς που απαιτείται για την εκπαίδευση μοντέλων γενετικής ΤΝ μπορεί να απαιτεί συγκλονιστικά μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας, οδηγώντας σε αυξημένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα”, προσθέτοντας ότι “απαιτείται επίσης μεγάλη ποσότητα νερού για την ψύξη του υλικού, κάτι που μπορεί να πιέσει τα αποθέματα νερού των δήμων και περιφερειών και να διαταράξει τα τοπικά οικοσυστήματα”.
Σε αυτό το πλαίσιο, η καθαρή και προσιτή ενέργεια δεν αποτελεί πια απλά μια υποσημείωση. Είναι πλέον βασικός μοχλός ανάπτυξης για την τεχνητή νοημοσύνη.
“Η ηλεκτρική ενέργεια θα καθορίσει το τοπίο της ΤΝ, όπως κάποτε το πετρέλαιο καθόριζε τη γεωπολιτική”, δηλώνει ο Kenso Trabing, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Morphware AI. “Τα έθνη που μπορούν να προσφέρουν καθαρή, άφθονη και προσιτή ενέργεια θα μετατραπούν φυσικά σε μαγνήτες για υποδομές ΤΝ”.
Η Morphware ανήκει σε μια νέα γενιά εταιρειών υποδομών που σχεδιάζουν με γνώμονα τη βιωσιμότητα από την πρώτη ημέρα. Αντί να ενσωματώσει καθαρή ενέργεια εκ των υστέρων σε βαριά ρυπογόνα δίκτυα, η εταιρεία εγκατέστησε τις βασικές της λειτουργίες στην Παραγουάη — όπου βρίσκεται το φράγμα Itaipu, μία από τις μεγαλύτερες υδροηλεκτρικές μονάδες στον κόσμο. Σύμφωνα με τον Trabing, αυτή η επιλογή δεν ήταν απλώς οικονομική, αλλά αντικατοπτρίζει την πεποίθηση της εταιρείας ότι η ενεργειακή στρατηγική πρέπει να είναι θεμελιώδης, όχι συμπληρωματική.
“Μας έδωσε πρόσβαση σε φθηνή, ανανεώσιμη ενέργεια — κάτι που για εμάς δεν ήταν μόνο οικονομικά κρίσιμο, αλλά και στρατηγικά”, αναφέρει ο Trabing. “Την επόμενη δεκαετία, περιμένω να δούμε μια αναδιάταξη: περιοχές με πλεόνασμα πράσινης ενέργειας — όπως η Νότια Αμερική, η Μέση Ανατολή, τμήματα της Αφρικής και ορισμένοι ευρωπαϊκοί κόμβοι — θα αρχίσουν να ξεπερνούν τα παραδοσιακά τεχνολογικά κέντρα όπως η Silicon Valley, απλά επειδή τα οικονομικά της υπολογιστικής ισχύος δεν θα βγαίνουν χωρίς βιώσιμη ενέργεια”.
Πέρα από τις εκπομπές: Η καθαρή ενέργεια ως στρατηγικό πλεονέκτημα
Παρόλο που η βιωσιμότητα είναι θέμα δημόσιου ενδιαφέροντος, η προσέγγιση της Morphware δείχνει ότι η ανανεώσιμη ενέργεια αποτελεί ένα πλεονέκτημα και για τον ιδιωτικό τομέα. Η υδροηλεκτρική ενέργεια προσφέρει στην εταιρεία σημαντικό πλεονέκτημα κόστους – ειδικά σε σύγκριση με αντίστοιχες εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη. Επιπλέον, την προστατεύει από διακυμάνσεις στις τιμές των ορυκτών καυσίμων, που μπορούν να εκτινάξουν το κόστος λειτουργίας των κέντρων δεδομένων.
“Για εμάς, η ανανεώσιμη ενέργεια δεν αφορά μόνο τη μείωση των εκπομπών”, αναφέρει ο Trabing. “Προσφέρει σταθερότητα τιμών και ευελιξία — δύο στοιχεία κρίσιμα όταν λειτουργείς σε μεγάλη κλίμακα”.
Υπάρχει επίσης αυξανόμενο ενδιαφέρον από επιχειρήσεις που προσπαθούν να μειώσουν τις εκπομπές πεδίου 3 (Scope 3). “Καθώς οι βιομηχανίες υιοθετούν την ΤΝ, θέλουν όλο και περισσότερο να συνεργάζονται με παρόχους που μπορούν να αποδείξουν τη βιωσιμότητά τους – όχι απλώς να την επικαλούνται”, προσθέτει. “Για τη Morphware, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν τόσο επιχειρηματικό πλεονέκτημα όσο και ηθική υποχρέωση”.
Ωστόσο, η εγκατάσταση σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η πρόσβαση σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, τα προβλήματα από καθυστερήσεις και η αβεβαιότητα ως προς την κατεύθυνση των πολιτικών παραμένουν ουσιαστικά εμπόδια – όμως για ορισμένες εταιρείες, ο συμβιβασμός αξίζει.
Αυτά τα οφέλη δεν είναι θεωρητικά. Μια επιλογή όπως η Παραγουάη προσφέρει φυσική ψύξη χάρη στην εγγύτητα με την υδροηλεκτρική παραγωγή, κάτι που βοηθά στην ελαχιστοποίηση της χρήσης νερού για θερμική διαχείριση. Και η δυνατότητα επέκτασης της υποδομής ΤΝ με χαμηλό κόστος σε περιοχές που παραδοσιακά δεν θεωρούνταν τεχνολογικά κέντρα δημιουργεί μια νέα προοπτική γεωγραφικής αποκέντρωσης.
Η τοποθεσία ως μοχλός ισχύος
Οι υποδομές της Morphware πλέον βρίσκονται σε Παραγουάη και Άμπου Ντάμπι – δύο τοποθεσίες που δεν εμφανίζονται συχνά στα τεχνολογικά πλάνα, αλλά που αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία σε έναν κόσμο με περιορισμούς λόγω της κλιματικής αλλαγής.
“Οι αποφάσεις μας καθοδηγούνται πάντα από δύο αρχές: αφθονία καθαρής ενέργειας και παγκόσμια συνδεσιμότητα”, τονίζει ο Trabing. “Η Παραγουάη μας προσφέρει απαράμιλλη πρόσβαση σε ανανεώσιμη υδροηλεκτρική ενέργεια από το φράγμα Itaipu. Το Άμπου Ντάμπι, από την άλλη, λειτουργεί ως στρατηγική πύλη μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής”.
Αυτό αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη μετατόπιση: Σε έναν κόσμο όπου η ενέργεια γίνεται ο βασικός περιοριστικός παράγοντας για την ΤΝ, η υπολογιστική ισχύς θα μετακινείται σε περιοχές που μπορούν να προσφέρουν φθηνή, καθαρή και πολιτικά σταθερή ενέργεια. “Αυτές οι δύο τοποθεσίες αντιπροσωπεύουν μια στρατηγική: πρώτα χτίζουμε σε ενεργειακά πλούσιες περιοχές και μετά συνδέουμε αυτές τις βάσεις με το ευρύτερο οικοσύστημα της ΤΝ”.
Ωστόσο, δεν ήταν εύκολο να φτάσουν ως εκεί. Όταν ρώτησα τον Trabing για τις προκλήσεις του κλάδου, τόνισε: “Χρειάστηκε να φτιάξουμε τις υποδομές από το μηδέν – δρόμους, ηλεκτρικό δίκτυο, πρόσβαση στο Ιντερνετ – και παράλληλα να γεφυρώσουμε πολιτισμικά και εκπαιδευτικά κενά”, είπε για τις πρώτες μέρες της Morphware στην Παραγουάη. “Το μάθημα είναι ότι οι αναδυόμενες αγορές απαιτούν υπομονή και ταπεινότητα – αλλά η ανταμοιβή είναι τεράστια”.
Επανασχεδιάζοντας τον παγκόσμιο χάρτη υπολογιστικής ισχύος
Αν η καθαρή ενέργεια γίνεται ο καθοριστικός παράγοντας για τις υποδομές της ΤΝ, τότε ο παγκόσμιος τεχνολογικός χάρτης ετοιμάζεται να αλλάξει. “Προβλέπω μια αποκέντρωση στις υποδομές της ΤΝ”, λέει ο Trabing. “Αντί να συγκεντρώνεται στις ΗΠΑ ή την Κίνα, η υπολογιστική ισχύς θα μοιράζεται σε άλλες περιοχές με ενεργειακά πλεονάσματα”.
Αυτή η οπτική έχει γεωπολιτικές συνέπειες. “Πολιτικά, η ενέργεια θα γίνει μέρος της στρατηγικής ΤΝ, με τις κυβερνήσεις να τη βλέπουν όχι απλώς ως ένα ζήτημα που αφορά το κλίμα, αλλά και ως ανταγωνιστική αναγκαιότητα”, προσθέτει. “Οικονομικά, οι χώρες που μπορούν να εξάγουν ‘υπολογιστική ισχύ’ τροφοδοτούμενη από καθαρή ενέργεια θα αποκτήσουν το πλεονέκτημα – όπως κάποτε οι χώρες που πραγματοποιούσαν εξαγωγές πετρελαίου η βιομηχανικών προϊόντων”.
Αυτή η προσέγγιση μεταμορφώνει την ΤΝ: δεν είναι πλέον μόνο ένας αγώνας τεχνολογικής υπεροχής, αλλά και ένας αγώνας υποδομών και οικολογικής βιωσιμότητας. Το πραγματικό πλεονέκτημα ίσως δεν βρίσκεται σε όποιον χτίσει τα πιο γρήγορα μοντέλα, αλλά σε εκείνον που μπορεί να τα υποστηρίξει χωρίς να αποσταθεροποιεί το ηλεκτρικό δίκτυο, τον πλανήτη ή τις τοπικές κοινωνίες.
Καθώς η παγκόσμια ζήτηση για υπολογιστική ισχύ ολοένα και αυξάνεται, το χάσμα μεταξύ των “εχόντων” και “μη εχόντων” στον τομέα της ΤΝ πιθανόν να διαμορφώνεται όλο και περισσότερο από την πρόσβαση σε ενέργεια. Όσοι διαθέτουν άφθονη και προσιτή ενέργεια, θα μπορέσουν να χτίσουν. Όσοι δεν διαθέτουν, ίσως δυσκολευτούν να αναπτυχθούν, ανεξαρτήτως ταλέντου ή φιλοδοξιών.
Η Morphware δεν είναι η μόνη εταιρεία που αναθεωρεί την άποψη της για το πού ανήκουν οι υποδομές της ΤΝ. Εταιρείες στην Ισλανδία, την Κένυα και αλλού ποντάρουν επίσης στην καθαρή ενέργεια για τη ραχοκοκαλιά της υπολογιστικής ισχύος. Η πραγματική μετατόπιση; Δεν έχει να κάνει μόνο με το ποιος μπορεί να χτίσει, αλλά με το ποιος μπορεί να υποστηρίξει – βιώσιμα και σε κλίμακα. Εκεί ίσως βρίσκεται το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης.
